Εὐκλείδης
[ 142α ] ἄρτι ,ὦ Τερψίων ,ἢ πάλαι ἐξ ἀγροῦ ;

Τερψσίων
ἐπιεικῶς πάλαι .καὶ σέ γε ἐζήτουν κατ᾽ ἀγορὰν καὶ ἐθαύμαζον ὅτι οὐχ οἷός τ᾽ ἦ εὑρεῖν .

Εὐκλείδης
οὐ γὰρ ἦ κατὰ πόλιν .

Τερψσίων
ποῦ μήν ;

Εὐκλείδης
εἰς λιμένα καταβαίνων Θεαιτήτῳ ἐνέτυχον φερομένῳ ἐκ Κορίνθου ἀπὸ τοῦ στρατοπέδου Ἀθήναζε .

Τερψσίων
ζῶντι ἢ τετελευτηκότι ; [ 142β ]

Εὐκλείδης
ζῶντι καὶ μάλα μόλις : χαλεπῶς μὲν γὰρ ἔχει καὶ ὑπὸ τραυμάτων τινῶν ,μᾶλλον μὴν αὐτὸν αἱρεῖ τὸ γεγονὸς νόσημα ἐν τῷ στρατεύματι .

Τερψσίων
μῶν ἡ δυσεντερία ;

Εὐκλείδης
ναί .

Τερψσίων
οἷον ἄνδρα λέγεις ἐν κινδύνῳ εἶναι .

Εὐκλείδης
καλόν τε καὶ ἀγαθόν ,ὦ Τερψίων ,ἐπεί τοι καὶ νῦν ἤκουόν τινων μάλα ἐγκωμιαζόντων αὐτὸν περὶ τὴν μάχην .

Τερψσίων
καὶ οὐδέν γ᾽ ἄτοπον ,ἀλλὰ πολὺ θαυμαστότερον εἰ [ 142ξ ] μὴ τοιοῦτος ἦν .ἀτὰρ πῶς οὐκ αὐτοῦ Μεγαροῖ κατέλυεν ;

Εὐκλείδης
ἠπείγετο οἴκαδε : ἐπεὶ ἔγωγ᾽ ἐδεόμην καὶ συνεβούλευον ,ἀλλ᾽ οὐκ ἤθελεν .καὶ δῆτα προπέμψας αὐτόν ,ἀπιὼν πάλιν ἀνεμνήσθην καὶ ἐθαύμασα Σωκράτους ὡς μαντικῶς ἄλλα τε δὴ εἶπε καὶ περὶ τούτου .δοκεῖ γάρ μοι ὀλίγον πρὸ τοῦ θανάτου ἐντυχεῖν αὐτῷ μειρακίῳ ὄντι ,καὶ συγγενόμενός τε καὶ διαλεχθεὶς πάνυ ἀγασθῆναι αὐτοῦ τὴν φύσιν .καί μοι ἐλθόντι Ἀθήναζε τούς τε λόγους οὓς διελέχθη [ 142δ ] αὐτῷ διηγήσατο καὶ μάλα ἀξίους ἀκοῆς ,εἶπέ τε ὅτι πᾶσα ἀνάγκη εἴη τοῦτον ἐλλόγιμον γενέσθαι ,εἴπερ εἰς ἡλικίαν ἔλθοι .

Τερψσίων
καὶ ἀληθῆ γε ,ὡς ἔοικεν ,εἶπεν .ἀτὰρ τίνες ἦσαν οἱ λόγοι ; ἔχοις ἂν διηγήσασθαι ;

Εὐκλείδης
οὐ μὰ τὸν Δία ,οὔκουν οὕτω γε ἀπὸ στόματος :

ევკლიდესი
[ 142a ] ახლახან [ დაბრუნდი ] ,ტერფსიონ ,სოფლიდან ,თუ დიდი ხანია ?

ტერფსიონი
საკმაოდ დიდი ხანია .შენ გეძებდი აგორაზე და გამიკვირდა ,რომ ვერ გიპოვე .

ევკლიდესი
არ ვიყავი ქალაქში .

ტერფსიონი
აბა სად [ იყავი ] ?

ევკლიდესი
ნავსადგურისკენ ჩავედი და თეეტეტოსს გადავეყარე ,რომელიც კორინთოს სამხედრო ბანაკიდან ათენისკენ მიჰყავდათ .

ტერფსიონი
ცოცხალი [ იყო ] თუ მკვდარი ? [ 142b ]

ევკლიდესი
ცოცხალი ,მაგრამ ძლივს .მძიმედაა ჭრილობების და უფრო მეტად კი იმ დაავადების გამო ,რომელიც ჯარში დაემართა .

ტერფსიონი
დიზენტერია ხომ არა ?

ევკლიდესი
კი .

ტერფსიონი
როგორი ადამიანია საფრთხეში ,როგორც [ შენ ] ამბობ !

ევკლიდესი
უნაკლო [ ადამიანი ] ,ტერფსიონ .ახლაც მოვისმინე ,როგორ განადიდებდნენ მის საბრძოლო [ უნარებს ] .

ტერფსიონი
არაფერია უცნაური .უფრო გასაკვირი იქნებოდა ,[ 142c ] ასეთი რომ არ ყოფილიყო .მაინც რატომ არ დარჩა მეგარაში ?

ევკლიდესი
სახლისკენ მიიჩქაროდა .მე კი ვთხოვე და ვურჩიე [ დარჩენილიყო ] ,მაგრამ არ ისურვა .ცოტა გავაცილე ,უკან რომ ვბრუნდებოდი გამახსენდა და გამიკვირდა ,როგორ იწინასწარმეტყველა სოკრატემ სხვათა შორის მასზეც .ვფიქრობ ,სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე შეხვდა ჯერ კიდევ ჭაბუკს და მასთან ურთიერთობისა და საუბრის შემდეგ აღფრთოვანდა მისი ბუნებით .როდესაც ათენში წავედი ,[ სოკრატემ ] მათი საუბრების შესახებ მიამბო .[ 142d ] ძალიან მნიშვნელოვანი იყო [ მათი ] მოსმენა .მან თქვა ,რომ [ თეეტეტოსი ] აუცილებლად სახელოვანი გახდებოდა ,თუკი [ მოწიფულ ] ასაკს მიაღწევდა .

ტერფსიონი
როგორც ჩანს ,მართალიც თქვა .მაინც რა საუბრები იყო ? შეგიძლია გადმოგვცე ?

ევკლიდესი
არა ,ზევსის გამო ,ზეპირად არაფრით [ შემიძლია ] ,

[ 143α ] ἀλλ᾽ ἐγραψάμην μὲν τότ᾽ εὐθὺς οἴκαδ᾽ ἐλθὼν ὑπομνήματα ,ὕστερον δὲ κατὰ σχολὴν ἀναμιμνῃσκόμενος ἔγραφον ,καὶ ὁσάκις Ἀθήναζε ἀφικοίμην ,ἐπανηρώτων τὸν Σωκράτη ὃ μὴ ἐμεμνήμην ,καὶ δεῦρο ἐλθὼν ἐπηνορθούμην : ὥστε μοι σχεδόν τι πᾶς ὁ λόγος γέγραπται .
Τερψσίων
ἀληθῆ : ἤκουσά σου καὶ πρότερον ,καὶ μέντοι ἀεὶ μέλλων κελεύσειν ἐπιδεῖξαι διατέτριφα δεῦρο .ἀλλὰ τί κωλύει νῦν ἡμᾶς διελθεῖν ; πάντως ἔγωγε καὶ ἀναπαύσασθαι δέομαι ὡς ἐξ ἀγροῦ ἥκων .[ 143β ]

Εὐκλείδης
ἀλλὰ μὲν δὴ καὶ αὐτὸς μέχρι Ἐρινοῦ Θεαίτητον προύπεμψα ,ὥστε οὐκ ἂν ἀηδῶς ἀναπαυοίμην .ἀλλ᾽ ἴωμεν ,καὶ ἡμῖν ἅμα ἀναπαυομένοις ὁ παῖς ἀναγνώσεται .

Τερψσίων
ὀρθῶς λέγεις .

Εὐκλείδης
τὸ μὲν δὴ βιβλίον ,ὦ Τερψίων ,τουτί : ἐγραψάμην δὲ δὴ οὑτωσὶ τὸν λόγον ,οὐκ ἐμοὶ Σωκράτη διηγούμενον ὡς διηγεῖτο ,ἀλλὰ διαλεγόμενον οἷς ἔφη διαλεχθῆναι .ἔφη δὲ τῷ τε γεωμέτρῃ Θεοδώρῳ καὶ τῷ Θεαιτήτῳ .ἵνα οὖν ἐν τῇ [ 143ξ ] γραφῇ μὴ παρέχοιεν πράγματα αἱ μεταξὺ τῶν λόγων διηγήσεις περὶ αὑτοῦ τε ὁπότε λέγοι ὁ Σωκράτης ,οἷον ‘καὶ ἐγὼ ἔφην’ ἢ ‘καὶ ἐγὼ εἶπον ,’ ἢ αὖ περὶ τοῦ ἀποκρινομένου ὅτι ‘συνέφη’ ἢ ‘οὐχ ὡμολόγει ,’ τούτων ἕνεκα ὡς αὐτὸν αὐτοῖς διαλεγόμενον ἔγραψα ,ἐξελὼν τὰ τοιαῦτα .

Τερψσίων
καὶ οὐδέν γε ἀπὸ τρόπου ,ὦ Εὐκλείδη .

Εὐκλείδης
ἀλλά ,παῖ ,λαβὲ τὸ βιβλίον καὶ λέγε .[ 143δ ]

Σωκράτης
εἰ μὲν τῶν ἐν Κυρήνῃ μᾶλλον ἐκηδόμην ,ὦ Θεόδωρε ,τὰ ἐκεῖ ἄν σε καὶ περὶ ἐκείνων ἀνηρώτων ,εἴ τινες αὐτόθι περὶ γεωμετρίαν ἤ τινα ἄλλην φιλοσοφίαν εἰσὶ τῶν νέων ἐπιμέλειαν ποιούμενοι : νῦν δὲ ἧττον γὰρ ἐκείνους ἢ τούσδε φιλῶ ,καὶ μᾶλλον ἐπιθυμῶ εἰδέναι τίνες ἡμῖν τῶν νέων ἐπίδοξοι γενέσθαι ἐπιεικεῖς .ταῦτα δὴ αὐτός τε σκοπῶ καθ᾽ ὅσον δύναμαι ,καὶ τοὺς ἄλλους ἐρωτῶ οἷς ἂν ὁρῶ τοὺς νέους ἐθέλοντας συγγίγνεσθαι .σοὶ δὴ οὐκ ὀλίγιστοι πλησιάζουσι ,[ 143ε ] καὶ δικαίως : ἄξιος γὰρ τά τε ἄλλα καὶ γεωμετρίας ἕνεκα .εἰ δὴ οὖν τινι ἐνέτυχες ἀξίῳ λόγου ,ἡδέως ἂν πυθοίμην .

Θεόδωρος
καὶ μήν ,ὦ Σώκρατες ,ἐμοί τε εἰπεῖν καὶ σοὶ ἀκοῦσαι πάνυ ἄξιον οἵῳ ὑμῖν τῶν πολιτῶν μειρακίῳ ἐντετύχηκα .καὶ εἰ μὲν ἦν καλός ,ἐφοβούμην ἂν σφόδρα λέγειν ,μὴ καί τῳ δόξω ἐν ἐπιθυμίᾳ αὐτοῦ εἶναι .νῦν δέ—καὶ μή μοι ἄχθου—οὐκ ἔστι καλός ,προσέοικε δὲ σοὶ τήν τε σιμότητα καὶ τὸ ἔξω τῶν ὀμμάτων : ἧττον δὲ ἢ σὺ ταῦτ᾽ ἔχει .

[ 143a ] მაგრამ ,როგორც კი სახლში მივედი სამახსოვრო ჩანაწერები გავაკეთე ,შემდგომ კი ,მოცალეობისას ,რასაც ვიხსენებდი ,ვწერდი და როცა კი ათენში მივდიოდი ,ხელახლა ვეკითხებოდი სოკრატეს ,რაც არ მახსოვდა ,ხოლო როცა უკან ვბრუნდებოდი ,ვასწორებდი .ასე რომ ,თითქმის მთელი საუბარი ჩაწერილი მაქვს .

ტერფსიონი
მართალია ,ადრეც მსმენია შენგან და აქ შევჩერებულვარ ხოლმე ,რადგან ყოველთვის მინდოდა მეთხოვა გეჩვენებინა [ ეს ჩანაწერები ] .ახლა რაღა გვიშლის ხელს ,ეს რომ გავაკეთოთ ? თან დასვენებაც მჭირდება ,რაკი სოფლიდან ვარ მოსული .[ 143b ]

ევკლიდესი
მეც თითქმის ერინეამდე მივაცილე თეეტეტოსი ,ასე რომ ,ჩემთვისაც არ იქნებოდა ურიგო დასვენება .მაშ ,მოდი ,ჩვენ დავისვენოთ ,ეს ბიჭი კი წაგვიკითხავს .

ტერფსიონი
მართალს ამბობ .

ევკლიდესი
ესაა წიგნი ,ტერფსიონ .საუბარი ისე კი არ ჩავწერე ,როგორც სოკრატემ გადმომცა ,არამედ მათთან დიალოგის [ სახით ] ,ვისაც ის ესაუბრებოდა .მითხრა ,რომ ესენი [ იყვნენ ] გეომეტრი თეოდოროსი და თეეტეტოსი .ხოლო [ 143c ] ნაწერში ისეთი რაღაცეები რომ არ ყოფილიყო ,როგორიცაა სიტყვებს შორის განმარტებები ,რასაც სოკრატე ამბობდა ,მაგალითად - ,,მე ვუთხარი \\\\\\\\\\\\\\\" ,,,მე ვუპასუხე \\\\\\\\\\\\\\\" ,ან თანამოსაუბრის შესახებ ,მაგალითად - ,,მან დაადასტურა \\\\\\\\\\\\\\\" ,,,ის არ დაეთანხმა \\\\\\\\\\\\\\\" ,ამგვარი ყველაფერი ამოვიღე და ისე დავწერე ,თითქოს ის მათ ესაუბრება .

ტერფსიონი
უწესოდ არაფერი [ გაგიკეთებია ] ,ევკლიდეს .

ევკლიდესი
მაშ ,ბიჭო ,აიღე წიგნი და წაიკითხე .[ 143d ]

სოკრატე
მე რომ მეტად ვზრუნავდე კირენაზე ,თეოდოროს ,მასზე და მის [ მაცხოვრებლებზე ] გამოგკითხავდი ,არის თუ არა ვინმე მათი ახალგაზრდებიდან გეომეტრიით ან რაიმე სხვა ფილოსოფიით დაკავებული .ახლა კი ,რადგან ისინი ამათზე ნაკლებად მიყვარს ,უფრო მეტად მინდა ვიცოდე ,ჩვენი ახალგაზრდებიდან რომლები შეიძლება გახდნენ სახელოვანნი .ამას ,რამდენადაც შემიძლია ,თავადაც ვაკვირდები და მათაც ვეკითხები ,ვისთანაც ვხედავ ,რომ ახალგაზრდებს სურთ ურთიერთობა .შენთანაც ცოტანი არ არიან დაახლოვებულნი [ 143e ] და სამართლიანადაც ,ამას ხომ ,სხვა ყველაფრის გარდა ,გეომეტრიის გამოც იმსახურებ .სიამოვნებით შევიტყობდი ,აღნიშვნის ღირსი ხომ არ შეგხვედრია ვინმე .

თეოდოროსი
სოკრატე ,ძალიან ღირსეულია ჩემთვის მოსაყოლად და შენთვის მოსასმენად იმ ჭაბუკის შესახებ ,რომელსაც თქვენ მოქალაქეებს შორის შევხვდი .ის რომ ლამაზი ყოფილიყო ,ძალიან შემეშინდებოდა მესაუბრა ,რათა ვინმეს არ ეფიქრა ,რომ მის მიმართ ვნება მაქვს .ახლა კი – ნუ გამიწყრები – არ არის ლამაზი ,შენ გგავს პაჭუა ცხვირითა და გადმოკაკლული თვალებით ,თუმცა შენთან შედარებით ეს ნაკლებად აქვს .

[ 144α ] ἀδεῶς δὴ λέγω .εὖ γὰρ ἴσθι ὅτι ὧν δὴ πώποτε ἐνέτυχον — καὶ πάνυ πολλοῖς πεπλησίακα — οὐδένα πω ᾐσθόμην οὕτω θαυμαστῶς εὖ πεφυκότα .τὸ γὰρ εὐμαθῆ ὄντα ὡς ἄλλῳ χαλεπὸν πρᾷον αὖ εἶναι διαφερόντως ,καὶ ἐπὶ τούτοις ἀνδρεῖον παρ᾽ ὁντινοῦν ,ἐγὼ μὲν οὔτ᾽ ἂν ᾠόμην γενέσθαι οὔτε ὁρῶ γιγνόμενον : ἀλλ᾽ οἵ τε ὀξεῖς ὥσπερ οὗτος καὶ ἀγχίνοι καὶ μνήμονες ὡς τὰ πολλὰ καὶ πρὸς τὰς ὀργὰς ὀξύρροποί εἰσι ,καὶ ᾁττοντες φέρονται ὥσπερ τὰ ἀνερμάτιστα [ 144β ] πλοῖα ,καὶ μανικώτεροι ἢ ἀνδρειότεροι φύονται ,οἵ τε αὖ ἐμβριθέστεροι νωθροί πως ἀπαντῶσι πρὸς τὰς μαθήσεις καὶ λήθης γέμοντες .ὁ δὲ οὕτω λείως τε καὶ ἀπταίστως καὶ ἀνυσίμως ἔρχεται ἐπὶ τὰς μαθήσεις τε καὶ ζητήσεις μετὰ πολλῆς πρᾳότητος ,οἷον ἐλαίου ῥεῦμα ἀψοφητὶ ῥέοντος ,ὥστε θαυμάσαι τὸ τηλικοῦτον ὄντα οὕτως ταῦτα διαπράττεσθαι .
Σωκράτης
εὖ ἀγγέλλεις .τίνος δὲ καὶ ἔστι τῶν πολιτῶν ;

Θεόδωρος
ἀκήκοα μὲν τοὔνομα ,μνημονεύω δὲ οὔ .ἀλλὰ [ 144ξ ] γάρ ἐστι τῶνδε τῶν προσιόντων ὁ ἐν τῷ μέσῳ : ἄρτι γὰρ ἐν τῷ ἔξω δρόμῳ ἠλείφοντο ἑταῖροί τέ τινες οὗτοι αὐτοῦ καὶ αὐτός ,νῦν δέ μοι δοκοῦσιν ἀλειψάμενοι δεῦρο ἰέναι .ἀλλὰ σκόπει εἰ γιγνώσκεις αὐτόν .

Σωκράτης
γιγνώσκω : ὁ τοῦ Σουνιῶς Εὐφρονίου ἐστίν ,καὶ πάνυ γε ,ὦ φίλε ,ἀνδρὸς οἷον καὶ σὺ τοῦτον διηγῇ ,καὶ ἄλλως εὐδοκίμου ,καὶ μέντοι καὶ οὐσίαν μάλα πολλὴν κατέλιπεν .τὸ δ᾽ ὄνομα οὐκ οἶδα τοῦ μειρακίου .[ 144δ ]

Θεόδωρος
Θεαίτητος ,ὦ Σώκρατες ,τό γε ὄνομα : τὴν μέντοι οὐσίαν δοκοῦσί μοι ἐπίτροποί τινες διεφθαρκέναι .ἀλλ᾽ ὅμως καὶ πρὸς τὴν τῶν χρημάτων ἐλευθεριότητα θαυμαστός ,ὦ Σώκρατες .

Σωκράτης
γεννικὸν λέγεις τὸν ἄνδρα .καί μοι κέλευε αὐτὸν ἐνθάδε παρακαθίζεσθαι .

Θεόδωρος
ἔσται ταῦτα .Θεαίτητε ,δεῦρο παρὰ Σωκράτη .

Σωκράτης
πάνυ μὲν οὖν ,ὦ Θεαίτητε ,ἵνα κἀγὼ ἐμαυτὸν ἀνασκέψωμαι ποῖόν τι ἔχω τὸ πρόσωπον : φησὶν γὰρ Θεόδωρος [ 144ε ] ἔχειν με σοὶ ὅμοιον .ἀτὰρ εἰ νῷν ἐχόντοιν ἑκατέρου λύραν ἔφη αὐτὰς ἡρμόσθαι ὁμοίως ,πότερον εὐθὺς ἂν ἐπιστεύομεν ἢ ἐπεσκεψάμεθ᾽ ἂν εἰ μουσικὸς ὢν λέγει ;

Θεαίτητος
ἐπεσκεψάμεθ᾽ ἄν .

Σωκράτης
οὐκοῦν τοιοῦτον μὲν εὑρόντες ἐπειθόμεθ᾽ ἄν ,ἄμουσον δέ ,ἠπιστοῦμεν ;

Θεαίτητος
ἀληθῆ .

Σωκράτης
νῦν δέ γ᾽ ,οἶμαι ,εἴ τι μέλει ἡμῖν τῆς τῶν προσώπων [ 145α ] ὁμοιότητος ,σκεπτέον εἰ γραφικὸς ὢν λέγει ἢ οὔ .

[ 144a ] ამიტომ ,უშიშრად ვლაპარაკობ .იცოდე ,რომ ,ვისაც კი ოდესმე შევხვდრივარ ,- ჩემთან კი ძალიან ბევრი ყოფილა ახლოს ,- ჯერ არავინ მინახავს ასეთი საკვირველი ბუნების .გამორჩეულია იმით ,რომ ადვილად სწავლობს ყველაფერს ,რაც სხვებისთვის რთულად გასაკეთებელია და გარდა ამისა ,ნებისმიერ სხვაზე უფრო მამაცია ,არ მეგონა ,თუ ასეთი არსებობდა და ვერც ვხედავ ,რომ არსებობს .ვისაც მასავით მახვილი და სხარტი გონება და მეხსიერება აქვს ,ისინი უმეტესად მკვეთრი ხასიათის არიან ,სწრაფად მიექანებიან ,როგორც ცარიელი გემები [ 144b ] და უფრო შეშლილები გამოდიან ,ვიდრე მამაცნი .ხოლო ის კი ,ვინც უფრო მძიმეა ,უფრო დუნედ რეაგირებს სწავლაზე და სავსეა გულმავიწყობით .ის კი სწორად ,შეუფერხებლად და წარმატებით უდგება სწავლასა და კვლევას ,ისეთი დიდი სიმშვიდით ,როგორც ზეთის ნაკადი ,ისე უხმოდ მიედინება ,რომ საკვირველია ,როგორ აკეთებს ამას ასე ამ ასაკში .

სოკრატე
კარგი ამბავია .რომელი მოქალაქის [ შვილია ] ?

თეოდოროსი
გაგონილი მაქვს [ მისი ] სახელი ,მაგრამ არ მახსოვს .[ 144c ] აი ისაა ,აქეთ მომავალთაგან შუაში რომ არის .ახლახან გარეთ გზაზე ზეთით იზელდნენ თავებს ის და მისი მეგობრები ,ახლა კი ,როგორც ვფიქრობ ,დაზელილნი აქეთ მოდიან .შეხედე ,მას თუ იცნობ .

სოკრატე
ვიცნობ ,სუნიელი ევფრონიოსის [ შვილია ] .ზუსტად ისეთი კაცია ,მეგობარო ,როგორც ახლა შენ აღწერე ,კარგი სახელის მქონე და კარგი ქონებაც დატოვა .ჭაბუკის სახელი კი არ ვიცი .[ 144d ]

თეოდოროსი
თეეტეტოსია ,სოკრატე ,მისი სახელი .რაც შეეხება ქონებას ,ვფიქრობ ,მისმა მზრუნველებმა გაანიავეს .თუმცა ფულთან დაკავშირებულ [ საკითხებშიც ] საოცრად თავისუფალია ,სოკრატე .

სოკრატე
როგორც ამბობ ,კეთილშობილი ადამიანია .სთხოვე ,მოვიდეს და აქ დაჯდეს .

თეოდოროსი
ასე იყოს .თეეტეტოს ,მოდი სოკრატესთან .

სოკრატე
ასე [ მოიქეცი ] ,თეეტეტოს ,რათა მეც შევძლო ჩემი თავის დანახვა ,თუ როგორი სახე მაქვს .თეოდოროსი ამბობს [ 144e ] ,რომ შენი მსგავსი [ სახე ] მაქვს .ახლა რომ თითოეულს ლირა გვქონდეს ,მან კი თქვას ,რომ ისინი ერთნაირადაა აწყობილი ,პირდაპირ დავუჯერებდით ,თუ ჯერ ვნახავდით არის თუ არა ის მუსიკოსი ,ვინც ამას ამბობს ?

თეეტეტოსი
ჯერ ვნახავდით .

სოკრატე
თუ აღმოვაჩენდით ,რომ ამგვარია ,დავუჯერებდით ,ხოლო თუ არაა მუსიკოსი ,არა ,ასეა ?

თეეტეტოსი
მართალია .

სოკრატე
ახლაც ,ვფიქრობ ,თუ სახის მსგავსებაზე ვიზრუნებთ [ 145a ] ,უნდა ვნახოთ მხატვარია ,თუ არა ის ,ვინც ამას ამბობს .

Θεαίτητος
δοκεῖ μοι .

Σωκράτης
ἦ οὖν ζωγραφικὸς Θεόδωρος ;

Θεαίτητος
οὔχ ,ὅσον γέ με εἰδέναι .

Σωκράτης
ἆρ᾽ οὐδὲ γεωμετρικός ;

Θεαίτητος
πάντως δήπου ,ὦ Σώκρατες .

Σωκράτης
ἦ καὶ ἀστρονομικὸς καὶ λογιστικός τε καὶ μουσικὸς καὶ ὅσα παιδείας ἔχεται ;

Θεαίτητος
ἔμοιγε δοκεῖ .

Σωκράτης
εἰ μὲν ἄρα ἡμᾶς τοῦ σώματός τι ὁμοίους φησὶν εἶναι ἐπαινῶν πῃ ἢ ψέγων ,οὐ πάνυ αὐτῷ ἄξιον τὸν νοῦν προσέχειν .

Θεαίτητος
ἴσως οὔ .[ 145β ]

Σωκράτης
τί δ᾽ εἰ ποτέρου τὴν ψυχὴν ἐπαινοῖ πρὸς ἀρετήν τε καὶ σοφίαν ; ἆρ᾽ οὐκ ἄξιον τῷ μὲν ἀκούσαντι προθυμεῖσθαι ἀνασκέψασθαι τὸν ἐπαινεθέντα ,τῷ δὲ προθύμως ἑαυτὸν ἐπιδεικνύναι ;

Θεαίτητος
πάνυ μὲν οὖν ,ὦ Σώκρατες .

Σωκράτης
ὥρα τοίνυν ,ὦ φίλε Θεαίτητε ,σοὶ μὲν ἐπιδεικνύναι ,ἐμοὶ δὲ σκοπεῖσθαι : ὡς εὖ ἴσθι ὅτι Θεόδωρος πολλοὺς δὴ πρός με ἐπαινέσας ξένους τε καὶ ἀστοὺς οὐδένα πω ἐπῄνεσεν ὡς σὲ νυνδή .

Θεαίτητος
εὖ ἂν ἔχοι ,ὦ Σώκρατες : ἀλλ᾽ ὅρα μὴ παίζων [ 145ξ ] ἔλεγεν .

Σωκράτης
οὐχ οὗτος ὁ τρόπος Θεοδώρου : ἀλλὰ μὴ ἀναδύου τὰ ὡμολογημένα σκηπτόμενος παίζοντα λέγειν τόνδε ,ἵνα μὴ καὶ ἀναγκασθῇ μαρτυρεῖν—πάντως γὰρ οὐδεὶς ἐπισκήψετ᾽ αὐτῷ—ἀλλὰ θαρρῶν ἔμμενε τῇ ὁμολογίᾳ .

Θεαίτητος
ἀλλὰ χρὴ ταῦτα ποιεῖν ,εἰ σοὶ δοκεῖ .

Σωκράτης
λέγε δή μοι : μανθάνεις που παρὰ Θεοδώρου γεωμετρίας ἄττα ;

Θεαίτητος
ἔγωγε .[ 145δ ]

Σωκράτης
καὶ τῶν περὶ ἀστρονομίαν τε καὶ ἁρμονίας καὶ λογισμούς ;

Θεαίτητος
προθυμοῦμαί γε δή .

Σωκράτης
καὶ γὰρ ἐγώ ,ὦ παῖ ,παρά τε τούτου καὶ παρ᾽ ἄλλων οὓς ἂν οἴωμαί τι τούτων ἐπαΐειν .ἀλλ᾽ ὅμως τὰ μὲν ἄλλα ἔχω περὶ αὐτὰ μετρίως ,μικρὸν δέ τι ἀπορῶ ὃ μετὰ σοῦ τε καὶ τῶνδε σκεπτέον .καί μοι λέγε : ἆρ᾽ οὐ τὸ μανθάνειν ἐστὶν τὸ σοφώτερον γίγνεσθαι περὶ ὃ μανθάνει τις ;

Θεαίτητος
πῶς γὰρ οὔ ;

Σωκράτης
σοφίᾳ δέ γ᾽ οἶμαι σοφοὶ οἱ σοφοί .

Θεαίτητος
ναί .[ 145ε ]

Σωκράτης
τοῦτο δὲ μῶν διαφέρει τι ἐπιστήμης ;

Θεαίτητος
τὸ ποῖον ;

Σωκράτης
ἡ σοφία .ἢ οὐχ ἅπερ ἐπιστήμονες ταῦτα καὶ σοφοί ;

Θεαίτητος
τί μήν ;

Σωκράτης
ταὐτὸν ἄρα ἐπιστήμη καὶ σοφία ;

Θεαίτητος
ναί .

Σωκράτης
τοῦτ᾽ αὐτὸ τοίνυν ἐστὶν ὃ ἀπορῶ καὶ οὐ δύναμαι λαβεῖν ἱκανῶς παρ᾽ ἐμαυτῷ ,ἐπιστήμη ὅτι ποτὲ τυγχάνει ὄν .

თეეტეტოსი
ასე მგონია .

სოკრატე
თეოდოროსი მხატვარია ?

თეეტეტოსი
რამდენადაც მე ვიცი ,არა .

სოკრატე
არც გეომეტრი ?

თეეტეტოსი
სწორედ რომ [ გეომეტრია ] ,სოკრატე .

სოკრატე
ასტრონომიც ,არითმეტიკოსიც ,მუსიკოსიც და ამგვარი განათლებაც აქვს ?

თეეტეტოსი
მე ასე მგონია .

სოკრატე
თუ ამბობს ,რომ ჩვენ სხეულებრივად ერთიმეორეს ვგავართ ,ამას სადიდებლად აკეთებს თუ დასამცირებლად ,განა ეს არ არის ყურადღების მიქცევის ღირსი ?

თეეტეტოსი
ალბათ ,არა .[ 145b ]

სოკრატე
და თუ რომელიმეს სულს განადიდებს სიქველისა და სიბრძნის გამო ? სამართლიანი არ იქნება მისმა მსმენელმა მოინდომოს იმის ნახვა ,ვინც განადიდეს ,ხოლო [ ამ უკანასკნელმა ] კი საკუთარი თავის ჩვენება მოისურვოს ?

თეეტეტოსი
რა თქმა უნდა ,სოკრატე .

სოკრატე
მაშ ,მეგობარო თეეტეტოს ,დროა შენ თავი აჩვენო ,მე კი – გნახო .იცოდე ,რომ თეოდოროსს ბევრი უცხოელიც უქია ჩემთვის და თანამოქალაქეც ,მაგრამ არავინ განუდიდებია ისე ,როგორც ახლახან შენ .

თეეტეტოსი
კარგია ,თუ ასეა ,სოკრატე ,მაგრამ ხუმრობით ხომ არ [ 145c ] ამბობდა ?

სოკრატე
ეს თეეტეტოსის თვისება არაა ,მაგრამ ნუ გაექცევი შეთანხმებას ,თუნდაც ფიქრობდე ,რომ ამას ხუმრობით ამბობს ,რათა არ ვაიძულოთ ის თავი იმართლოს ,არავის ჩაუგდია ის ამ მდგომარეობაში ,არამედ გაბედე შენი შეთანხმება შეინარჩუნო .

თეეტეტოსი
ასე უნდა გავაკეთო ,რადგან შენ ასე ფიქრობ .

სოკრატე
მოდი ,მითხარი ,გეომეტრიიდან რამეს თუ სწავლობ თეოდოროსთან ?

თეეტეტოსი
კი .[ 145d ]

სოკრატე
ასტრონომიას ,ჰარმონიას და არითმეტიკას რაც შეეხება ?

თეეტეტოსი
ვცდილობ .

სოკრატე
მეც ,ბიჭუნავ ,მისგანაც და ყველა სხვისგან ,ვინც ,ვფიქრობ ,რომ ამათ შესახებ რაიმე იცის .სხვა რაღაცეებთან დაკავშირებით საკმარისი [ ცოდნა ] მაქვს ,ამ მცირე [ რაღაცასთან ] დაკავშირებით კი გაუგებრობაში ვარ ,უნდა განვიხილო შენთან და ამათთან ერთად .მითხარი ,სწავლა ხომ უფრო მეტად ბრძნად გახდომაა იმაში ,რასაც სწავლობ ?

თეეტეტოსი
როგორ არა ?

სოკრატე
ვფიქრობ ,სიბრძნით არიან ბრძენნი ბრძენნი .

თეეტეტოსი
კი .[ 145e ]

სოკრატე
ნუთუ ეს რამით განსხვავდება ცოდნისგან ?

თეეტეტოსი
რომელი ?

სოკრატე
სიბრძნე .რაღაცის მცოდნენი ბრძენნი არ არიან ?

თეეტეტოსი
აბა რა .

სოკრატე
ერთი და იგივეა ცოდნა და სიბრძნე ?

თეეტეტოსი
კი .

სოკრატე
ზუსტად ესაა ,რაშიც გაუგებრობაში ვარ და თავად საკმარისად არ შემიძლია გავერკვე ,რა არის ცოდნა .

[ 146α ] ἆρ᾽ οὖν δὴ ἔχομεν λέγειν αὐτό ; τί φατέ ; τίς ἂν ἡμῶν πρῶτος εἴποι ; ὁ δὲ ἁμαρτών ,καὶ ὃς ἂν ἀεὶ ἁμαρτάνῃ ,καθεδεῖται ,ὥσπερ φασὶν οἱ παῖδες οἱ σφαιρίζοντες ,ὄνος : ὃς δ᾽ ἂν περιγένηται ἀναμάρτητος ,βασιλεύσει ἡμῶν καὶ ἐπιτάξει ὅτι ἂν βούληται ἀποκρίνεσθαι .τί σιγᾶτε ; οὔ τί που ,ὦ Θεόδωρε ,ἐγὼ ὑπὸ φιλολογίας ἀγροικίζομαι ,προθυμούμενος ἡμᾶς ποιῆσαι διαλέγεσθαι καὶ φίλους τε καὶ προσηγόρους ἀλλήλοις γίγνεσθαι ; [ 146β ]
Θεόδωρος
ἥκιστα μέν ,ὦ Σώκρατες ,τὸ τοιοῦτον ἂν εἴη ἄγροικον ,ἀλλὰ τῶν μειρακίων τι κέλευέ σοι ἀποκρίνεσθαι : ἐγὼ μὲν γὰρ ἀήθης τῆς τοιαύτης διαλέκτου ,καὶ οὐδ᾽ αὖ συνεθίζεσθαι ἡλικίαν ἔχω .τοῖσδε δὲ πρέποι τε ἂν τοῦτο καὶ πολὺ πλέον ἐπιδιδοῖεν : τῷ γὰρ ὄντι ἡ νεότης εἰς πᾶν ἐπίδοσιν ἔχει .ἀλλ᾽ ,ὥσπερ ἤρξω ,μὴ ἀφίεσο τοῦ Θεαιτήτου ἀλλ᾽ ἐρώτα .

Σωκράτης
ἀκούεις δή ,ὦ Θεαίτητε ,ἃ λέγει Θεόδωρος ,ᾧ [ 146ξ ] ἀπειθεῖν ,ὡς ἐγὼ οἶμαι ,οὔτε σὺ ἐθελήσεις ,οὔτε θέμις περὶ τὰ τοιαῦτα ἀνδρὶ σοφῷ ἐπιτάττοντι νεώτερον ἀπειθεῖν .ἀλλ᾽ εὖ καὶ γενναίως εἰπέ : τί σοι δοκεῖ εἶναι ἐπιστήμη ;

Θεαίτητος
ἀλλὰ χρή ,ὦ Σώκρατες ,ἐπειδήπερ ὑμεῖς κελεύετε .πάντως γάρ ,ἄν τι καὶ ἁμάρτω ,ἐπανορθώσετε .

Σωκράτης
πάνυ μὲν οὖν ,ἄνπερ γε οἷοί τε ὦμεν .

Θεαίτητος
δοκεῖ τοίνυν μοι καὶ ἃ παρὰ Θεοδώρου ἄν τις μάθοι ἐπιστῆμαι εἶναι ,γεωμετρία τε καὶ ἃς νυνδὴ σὺ διῆλθες ,[ 146δ ] καὶ αὖ σκυτοτομική τε καὶ αἱ τῶν ἄλλων δημιουργῶν τέχναι ,πᾶσαί τε καὶ ἑκάστη τούτων ,οὐκ ἄλλο τι ἢ ἐπιστήμη εἶναι .

Σωκράτης
γενναίως γε καὶ φιλοδώρως ,ὦ φίλε ,ἓν αἰτηθεὶς πολλὰ δίδως καὶ ποικίλα ἀντὶ ἁπλοῦ .

Θεαίτητος
πῶς τί τοῦτο λέγεις ,ὦ Σώκρατες ;

Σωκράτης
ἴσως μὲν οὐδέν : ὃ μέντοι οἶμαι ,φράσω .ὅταν λέγῃς σκυτικήν ,μή τι ἄλλο φράζεις ἢ ἐπιστήμην ὑποδημάτων ἐργασίας ;

Θεαίτητος
οὐδέν .[ 146ε ]

Σωκράτης
τί δ᾽ ὅταν τεκτονικήν ; μή τι ἄλλο ἢ ἐπιστήμην τῆς τῶν ξυλίνων σκευῶν ἐργασίας ;

Θεαίτητος
οὐδὲ τοῦτο .

Σωκράτης
οὐκοῦν ἐν ἀμφοῖν ,οὗ ἑκατέρα ἐπιστήμη ,τοῦτο ὁρίζεις ;

Θεαίτητος
ναί .

Σωκράτης
τὸ δέ γ᾽ ἐρωτηθέν ,ὦ Θεαίτητε ,οὐ τοῦτο ἦν ,τίνων ἡ ἐπιστήμη ,οὐδὲ ὁπόσαι τινές : οὐ γὰρ ἀριθμῆσαι αὐτὰς βουλόμενοι ἠρόμεθα ἀλλὰ γνῶναι ἐπιστήμην αὐτὸ ὅτι ποτ᾽ ἐστίν .ἢ οὐδὲν λέγω ;

Θεαίτητος
πάνυ μὲν οὖν ὀρθῶς .

[ 146a ] შეგვიძლია ამაზე საუბარი ? რას იტყვით ? რომელი ჩვენგანი ისაუბრებს პირველი ? ვინც შეცდება ,და რომელიც კი არ უნდა შეცდეს ,ვირზე დაჯდეს ,როგორც ბავშვები ამბობენ ბურთის თამაშისას .ხოლო ვინც შეუცდომელი დარჩება ,ჩვენი მეფე იქნება და ბრძანებს ვუპასუხოთ ,რაზეც სურს .რატომ ხართ ჩუმად ? თეოდოროს ,ველურად ხომ არ ვიქცევი საუბრის სიყვარულის გამო და გაიძულებთ დავმეგობრდეთ ერთმანეთთან [ საუბრით ] ? [ 146b ]

თეოდოროსი
ასეთი რამ სულ არ იქნებოდა სიველურე ,სოკრატე ,მაგრამ თავად უბრძანე რომელიმე ჭაბუკს ,გიპასუხოს .მე არ ვარ ჩვეული ამგვარ საუბარს და აღარც მიჩვევის ასაკი მაქვს ,ამათთვის კი შესაფერისი იქნებოდა ეს და უფრო მეტად განვითარდებოდნენ .ახალგაზრდებს ხომ ყველაფერში შეუძლიათ განვითარება .როგორც დაიწყე ,ნუღა გაუშვებ და თეეტეტოსს ჰკითხე .

სოკრატე
გესმის ,თეეტეტოს ,რას ამბობს თეოდოროსი ? [ 146c ] ვფიქრობ ,არც შენ გინდა ,რომ არ დაუჯერო და არც სამართლიანი იქნება ბრძენი კაცის ამგვარ [ საკითხებთან ] დაკავშირებულ მითითებებს რომ არ დაუჯეროს ახალგაზრდამ .თქვი უბრალოდ გულწრფელად ,როგორ ფიქრობ ,რა არის ცოდნა ?

თეეტეტოსი
ასეა საჭირო ,სოკრატე ,რადგან თქვენ ბრძანებთ .თუ სადმე შევცდები ,შემისწორეთ .

სოკრატე
რა თქმა უნდა ,თუ შევძლებთ .

თეეტეტოსი
მგონია ,რომ რაც კი ვინმემ თეოდოროსისაგან შეიძლება ისწავლოს ,ცოდნაა ; გეომეტრია და ის ,რაზეც ახლახან შენ საუბრობდი ,[ 146d ] ასევე მეწაღეობა და სხვა ხელოსნების ხელობებიც ,თითოეული მათგანი სხვა არაფერია ,თუ არა ცოდნა .

სოკრატე
მეგობარო ,ერთი რამ გკითხეს ,შენ კი გულწრფელად და გულუხვად ერთი მარტივი [ პასუხის ] ნაცვლად ,მრავალი გაეცი .

თეეტეტოსი
ამით რისი თქმა [ გინდა ] ,სოკრატე ?

სოკრატე
შეიძლება არაფრის ,მაინც გეტყვი ,რას ვფიქრობ .როდესაც ამბობ ,,მეწაღეობას \" ამაში სხვას ხომ არაფერს გულისხმობ ,თუ არა ფეხსაცმლის დამზადების ცოდნას ?

თეეტეტოსი
არაფერს .[ 146e ]

სოკრატე
და როდესაც ,,დურგლობას \" ამბობ ? სხვას ხომ არაფერს [ გულისხმობ ] ,თუ არა ხის ნივთების დამზადების ცოდნას ?

თეეტეტოსი
არაფერს სხვას .

სოკრატე
განა ორივე შემთხვევაში იმას არ განსაზღვრავ ,რასაც ეხება ცოდნა ?

თეეტეტოსი
კი

სოკრატე
შეკითხვა კი ,თეეტეტოს ,ის არ იყო ,თუ რასთან დაკავშირებითაა ცოდნა ,ან რამდენი სახეობა აქვს მას .იმიტომ კი არ გვიკითხავს ,რომ მათი ჩამოთვლა გვსურდა ,არამედ იმის გაგება [ გვინდა ] ,თუ რა არის თავად ცოდნა .თუ [ ამით ] არაფერს ვამბობ ?

თეეტეტოსი
სავსებით სწორად [ ამბობ ] .

[ 147α ]
Σωκράτης
σκέψαι δὴ καὶ τόδε .εἴ τις ἡμᾶς τῶν φαύλων τι καὶ προχείρων ἔροιτο ,οἷον περὶ πηλοῦ ὅτι ποτ᾽ ἐστίν ,εἰ ἀποκριναίμεθα αὐτῷ πηλὸς ὁ τῶν χυτρέων καὶ πηλὸς ὁ τῶν ἰπνοπλαθῶν καὶ πηλὸς ὁ τῶν πλινθουργῶν ,οὐκ ἂν γελοῖοι εἶμεν ;

Θεαίτητος
ἴσως .

Σωκράτης
πρῶτον μέν γέ που οἰόμενοι συνιέναι ἐκ τῆς ἡμετέρας ἀποκρίσεως τὸν ἐρωτῶντα ,ὅταν εἴπωμεν πηλός ,εἴτε ὁ τῶν [ 147β ] κοροπλαθῶν προσθέντες εἴτε ἄλλων ὡντινωνοῦν δημιουργῶν .ἢ οἴει τίς τι συνίησίν τινος ὄνομα ,ὃ μὴ οἶδεν τί ἐστιν ;

Θεαίτητος
οὐδαμῶς .

Σωκράτης
οὐδ᾽ ἄρα ἐπιστήμην ὑποδημάτων συνίησιν ὁ ἐπιστήμην μὴ εἰδώς .

Θεαίτητος
οὐ γάρ .

Σωκράτης
σκυτικὴν ἄρα οὐ συνίησιν ὃς ἂν ἐπιστήμην ἀγνοῇ ,οὐδέ τινα ἄλλην τέχνην .

Θεαίτητος
ἔστιν οὕτως .

Σωκράτης
γελοία ἄρα ἡ ἀπόκρισις τῷ ἐρωτηθέντι ἐπιστήμη τί ἐστιν ,ὅταν ἀποκρίνηται τέχνης τινὸς ὄνομα .τινὸς γὰρ [ 147ξ ] ἐπιστήμην ἀποκρίνεται οὐ τοῦτ᾽ ἐρωτηθείς .

Θεαίτητος
ἔοικεν .

Σωκράτης
ἔπειτά γέ που ἐξὸν φαύλως καὶ βραχέως ἀποκρίνασθαι περιέρχεται ἀπέραντον ὁδόν .οἷον καὶ ἐν τῇ τοῦ πηλοῦ ἐρωτήσει φαῦλόν που καὶ ἁπλοῦν εἰπεῖν ὅτι γῆ ὑγρῷ φυραθεῖσα πηλὸς ἂν εἴη ,τὸ δ᾽ ὅτου ἐᾶν χαίρειν .

Θεαίτητος
ῥᾴδιον ,ὦ Σώκρατες ,νῦν γε οὕτω φαίνεται : ἀτὰρ κινδυνεύεις ἐρωτᾶν οἷον καὶ αὐτοῖς ἡμῖν ἔναγχος εἰσῆλθε [ 147δ ] διαλεγομένοις ,ἐμοί τε καὶ τῷ σῷ ὁμωνύμῳ τούτῳ Σωκράτει .

Σωκράτης
τὸ ποῖον δή ,ὦ Θεαίτητε ;

Θεαίτητος
περὶ δυνάμεών τι ἡμῖν Θεόδωρος ὅδε ἔγραφε ,τῆς τε τρίποδος πέρι καὶ πεντέποδος ἀποφαίνων ὅτι μήκει οὐ σύμμετροι τῇ ποδιαίᾳ ,καὶ οὕτω κατὰ μίαν ἑκάστην προαιρούμενος μέχρι τῆς ἑπτακαιδεκάποδος : ἐν δὲ ταύτῃ πως ἐνέσχετο .ἡμῖν οὖν εἰσῆλθέ τι τοιοῦτον ,ἐπειδὴ ἄπειροι τὸ πλῆθος αἱ δυνάμεις ἐφαίνοντο ,πειραθῆναι συλλαβεῖν εἰς ἕν ,ὅτῳ πάσας [ 147ε ] ταύτας προσαγορεύσομεν τὰς δυνάμεις .

Σωκράτης
ἦ καὶ ηὕρετέ τι τοιοῦτον ;

Θεαίτητος
ἔμοιγε δοκοῦμεν : σκόπει δὲ καὶ σύ .

Σωκράτης
λέγε .

Θεαίτητος
τὸν ἀριθμὸν πάντα δίχα διελάβομεν : τὸν μὲν δυνάμενον ἴσον ἰσάκις γίγνεσθαι τῷ τετραγώνῳ τὸ σχῆμα ἀπεικάσαντες τετράγωνόν τε καὶ ἰσόπλευρον προσείπομεν .

Σωκράτης
καὶ εὖ γε .

[ 147a ]
სოკრატე
ამაზეც იფიქრე .ჩვენთვის რომ ვინმეს ისეთი მარტივი და ჩვეულებრივი რამის შესახებ ეკითხა ,როგორიცაა ,მაგალითად ,თიხა ,თუ რა არის ის ,თუკი ვუპასუხებდით ,რომ [ არსებობს ] მეთუნეების თიხა ,მეღუმელეების თიხა ,მეაგურეების თიხა ,სასაცილოები არ ვიქნებოდით ?

თეეტეტოსი
შესაძლოა .

სოკრატე
პირველ რიგში იმიტომ ,რომ ჩავთვლით ,თითქოს ის ,ვინც კითხვა დასვა ,ჩვენი პასუხიდან გაიგებს [ რა არის თიხა ] ,თუ ვუპასუხებთ ,,თიხას \" ,[ 147b ] მიუხედავად იმისა დავამატებთ თუ არა ,რომ ის მოქანდაკის ან ნებისმიერი სხვა ოსტატისაა .თუ გგონია ,რომ ვინმე შეძლებს გაიგოს რაღაცის სახელი ,ისე ,რომ ეს რაღაც არ იცოდეს ?

თეეტეტოსი
არანაირად .

სოკრატე
მაშ ,ფეხსაცმელების ცოდნას ვერ გაიგებს ,თუ არ ეცოდინება [ რა არის თავად ] ცოდნა .

თეეტეტოსი
ვერა .

სოკრატე
მაშ ,ვერც მეწაღის ხელოვნებას გაიგებს ცოდნის უცოდინარი და ვერც სხვა რაიმე ხელოვნებას .

თეეტეტოსი
ასეა .

სოკრატე
მაშ ,სასაცილოა ,როდესაც შეკითხვაზე ,რა არის ცოდნა ,პასუხობენ ცოდნის რაღაც [ სახეს ] ,[ 147c ] რადგან ცოდნის [ სახეს ] ისე პასუხობენ ,რომ ამას არ ეკითხებიან .

თეეტეტოსი
ასე ჩანს

სოკრატე
გარდა ამისა ,იქ სადაც მარტივად და მოკლედ უნდა ვუპასუხოთ ,უსასრულოდ გარს ვუვლით .როგორც ,თიხასთან [ დაკავშირებულ ] შეკითხვაზე მარტივად და უბრალოდ უნდა ითქვას ,რომ თიხა მიწის სითხესთან შენარევია და არ ვიზრუნოთ ,ვისია ის .

თეეტეტოსი
ახლა ადვილი ჩანს ასე ,სოკრატე ,მაგრამ ჩანს ,რომ რაღაც ისეთს კითხულობ ,რასაც ჩვენც მივადექით საუბრისას ახლახან [ 147d ] ,მე და ეს შენი სეხნია სოკრატე .

სოკრატე
რას [ გულისხმობ ] ,თეეტეტოს ?

თეეტეტოსი
იმ ფუძეებს ,რომლებიც თეოდოროსმა დახაზა და გვიჩვენებდა ,რომ სამფუტიანი და ხუთფუტიანი [ გვერდი ] სიგრძით ართანაზომადია ერთფუტიანი [ გვერდისა ] და ამგვარად არჩევდა [ ამ გვერდებს ] ერთიმეორის მიყოლებით ,ვიდრე ჩვიდმეტფუტიან [ გვერდამდე ] არ მივიდა .აქ კი ის შეჩერდა ,რადგან ასეთი გვერდების რაოდენობა უთვალავი აღმოჩნდა ,ვცადეთ ისინი რომელიღაც ერთიანი [ სახელით ] შეგვეკრიბა ,[ 147e ] რასაც თითოეულ ამგვარ ფუძეს ვუწოდებდით .

სოკრატე
მერე ,იპოვეთ ამგვარი რამ ?

თეეტეტოსი
ვფიქრობ ,[ რომ ვნახეთ ] .მოდი ,შენც შეხედე .

სოკრატე
თქვი .

თეეტეტოსი
ყველა რიცხვი ორად გავყავით : იმ რიცხვებად ,რომელთა მიღებაც შესაძლებელია ტოლი რიცხვების გამრავლებით .ეს [ რიცხვები ] ოთხკუთხედის ფორმით გამოვსახეთ და მათ ვუწოდეთ კვადრატული ან ტოლგვერდა [ რიცხვები ] .

სოკრატე
მშვენიერია .

Θεαίτητος
τὸν τοίνυν μεταξὺ τούτου ,ὧν καὶ τὰ τρία καὶ [ 148α ] τὰ πέντε καὶ πᾶς ὃς ἀδύνατος ἴσος ἰσάκις γενέσθαι ,ἀλλ᾽ ἢ πλείων ἐλαττονάκις ἢ ἐλάττων πλεονάκις γίγνεται ,μείζων δὲ καὶ ἐλάττων ἀεὶ πλευρὰ αὐτὸν περιλαμβάνει ,τῷ προμήκει αὖ σχήματι ἀπεικάσαντες προμήκη ἀριθμὸν ἐκαλέσαμεν .

Σωκράτης
κάλλιστα .ἀλλὰ τί τὸ μετὰ τοῦτο ;

Θεαίτητος
ὅσαι μὲν γραμμαὶ τὸν ἰσόπλευρον καὶ ἐπίπεδον ἀριθμὸν τετραγωνίζουσι ,μῆκος ὡρισάμεθα ,ὅσαι δὲ τὸν ἑτερομήκη ,[ 148β ] δυνάμεις ,ὡς μήκει μὲν οὐ συμμέτρους ἐκείναις ,τοῖς δ᾽ ἐπιπέδοις ἃ δύνανται .καὶ περὶ τὰ στερεὰ ἄλλο τοιοῦτον .

Σωκράτης
ἄριστά γ᾽ ἀνθρώπων ,ὦ παῖδες : ὥστε μοι δοκεῖ ὁ Θεόδωρος οὐκ ἔνοχος τοῖς ψευδομαρτυρίοις ἔσεσθαι .

Θεαίτητος
καὶ μήν ,ὦ Σώκρατες ,ὅ γε ἐρωτᾷς περὶ ἐπιστήμης οὐκ ἂν δυναίμην ἀποκρίνασθαι ὥσπερ περὶ τοῦ μήκους τε καὶ τῆς δυνάμεως .καίτοι σύ γέ μοι δοκεῖς τοιοῦτόν τι ζητεῖν : ὥστε πάλιν αὖ φαίνεται ψευδὴς ὁ Θεόδωρος .[ 148ξ ]

Σωκράτης
τί δέ ; εἴ σε πρὸς δρόμον ἐπαινῶν μηδενὶ οὕτω δρομικῷ ἔφη τῶν νέων ἐντετυχηκέναι ,εἶτα διαθέων τοῦ ἀκμάζοντος καὶ ταχίστου ἡττήθης ,ἧττόν τι ἂν οἴει ἀληθῆ τόνδ᾽ ἐπαινέσαι ;

Θεαίτητος
οὐκ ἔγωγε .

Σωκράτης
ἀλλὰ τὴν ἐπιστήμην ,ὥσπερ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον ,σμικρόν τι οἴει εἶναι ἐξευρεῖν καὶ οὐ τῶν πάντῃ ἄκρων ;

Θεαίτητος
νὴ τὸν Δί᾽ ἔγωγε καὶ μάλα γε τῶν ἀκροτάτων .

Σωκράτης
θάρρει τοίνυν περὶ σαυτῷ καὶ τὶ οἴου Θεόδωρον [ 148δ ] λέγειν ,προθυμήθητι δὲ παντὶ τρόπῳ τῶν τε ἄλλων πέρι καὶ ἐπιστήμης λαβεῖν λόγον τί ποτε τυγχάνει ὄν .

Θεαίτητος
προθυμίας μὲν ἕνεκα ,ὦ Σώκρατες ,φανεῖται .

Σωκράτης
ἴθι δή — καλῶς γὰρ ἄρτι ὑφηγήσω — πειρῶ μιμούμενος τὴν περὶ τῶν δυνάμεων ἀπόκρισιν ,ὥσπερ ταύτας πολλὰς οὔσας ἑνὶ εἴδει περιέλαβες ,οὕτω καὶ τὰς πολλὰς ἐπιστήμας ἑνὶ λόγῳ προσειπεῖν .[ 148ε ]

Θεαίτητος
ἀλλ᾽ εὖ ἴσθι ,ὦ Σώκρατες ,πολλάκις δὴ αὐτὸ ἐπεχείρησα σκέψασθαι ,ἀκούων τὰς παρὰ σοῦ ἀποφερομένας ἐρωτήσεις .ἀλλὰ γὰρ οὔτ᾽ αὐτὸς δύναμαι πεῖσαι ἐμαυτὸν ὡς ἱκανῶς τι λέγω οὔτ᾽ ἄλλου ἀκοῦσαι λέγοντος οὕτως ὡς σὺ διακελεύῃ ,οὐ μὲν δὴ αὖ οὐδ᾽ ἀπαλλαγῆναι τοῦ μέλειν .

Σωκράτης
ὠδίνεις γάρ ,ὦ φίλε Θεαίτητε ,διὰ τὸ μὴ κενὸς ἀλλ᾽ ἐγκύμων εἶναι .

Θεαίτητος
οὐκ οἶδα ,ὦ Σώκρατες : ὃ μέντοι πέπονθα λέγω .

თეეტეტოსი
სხვა რიცხვები ამ რიცხვებს შორის მდებარეობს ,როგორიცაა სამი [ 148a ] და ხუთი ,რომელთა მიღებაც შეუძლებელია ტოლ რიცხვებზე გამრავლების [ გზით ] ,არამედ უფრო დიდის უფრო მცირეზე ან უფრო მცირის უფრო დიდზე გამრავლებით მიიღება და ყოველთვის უფრო დიდ და უფრო მცირე გვერდებს მოიცავს .ესენი მოგრძო ფორმით გამოვსახეთ და განგრძობილი რიცხვები ვუწოდეთ .

სოკრატე
შესანიშნავია .ამის შემდეგ რაღა იყო ?

თეეტეტოსი
ყოველი მონაკვეთი ,რომელიც ტოლგვერდა და კვადრატულ რიცხვებს ოთხკუთხედად აქცევს ,სიგრძედ განვსაზღვრეთ ,ხოლო იმ ყველას ,რომელიც განგრძობილ [ რიცხვებს გვაძლევს ] ,ფუძე [ 148b ] [ ვუწოდეთ ] ,რადგან ისინი სიგრძით კი არაა სხვების თანაზომადი ,არამედ იმ კვადრატებით ,რომელთა [ შექმნაც ] შეუძლიათ .ასევეა კუბურ [ რიცხვებთან ] დაკავშირებითაც .

სოკრატე
შესანიშნავია ,ბავშვებო ! ვფიქრობ ,თეოდოროსი არ იქნება ბრალდებული ცრუ მოწმობისათვის .

თეეტეტოსი
და მაინც ,სოკრატე ,შენ კითხვაზე ცოდნის შესახებ ისე ვერ ვუპასუხებდი ,როგორც კვადრატის გვერდებისა და სიგრძეების შესახებ ,თუმცა მგონია ,რომ რაღაც ამგვარს ეძებ .ამიტომ ,თეოდოროსი მაინც მატყუარა გამოდის .[ 148c ]

სოკრატე
მაშ რა ? თუ ვინმე სირბილის გამო შეგაქებდა და იტყოდა ,რომ ახალგაზრდებს შორის არავინ შეხვედრია ასე [ სწრაფად ] მორბენალი ,შემდეგ კი შენ სირბილში შეჯიბრს წააგებდი ახალგაზრდასთან ,რომელიც ძალების გაფურჩქვნის ასაკშია და უფრო სწრაფია ,- როგორ ფიქრობ ,მის ქებაში ნაკლები სიმართლე იქნებოდა ?

თეეტეტოსი
არა მგონია .

სოკრატე
ხოლო იმ ცოდნის გამოკვლევა ,ახლა აქ რომ ვამბობდი ,ფიქრობ ,რომ უმნიშვნელო რამაა და უმაღლეს საგნებს არ მიეკუთვნება ?

თეეტეტოსი
ვფიცავ ზევსს ,ვფიქრობ ,რომ უმაღლესს [ მიეკუთვნება ] .

სოკრატე
მაშინ გაბედე და ამასთან დაკავშირებით ის იფიქრე ,რაც თეოდოროსმა თქვა [ 148d ] და ყველა გზით ეცადე მიიღო ცოდნის და სხვა რაღაცეების განმარტება ,თუ რა არის ის თავად .

თეეტეტოსი
მხოლოდ მცდელობა რომ იყოს [ საკმარისი ] ,სოკრატე ,გამოაშკარავდებოდა .

სოკრატე
მაშ ,მიდი ,- ახლახან ხომ მშვენივრად გაგვიძეხი ,- სცადე ,ფუძეების შესახებ პასუხის მსგავსად ,როგორც ყველა ის მრავალი [ ფუძე ] ერთი სახით შემოსაზღვრე ,ასევე ცოდნის ყველა [ სახე ] ერთი განმარტებით განსაზღვრო .[ 148e ]

თეეტეტოსი
კარგად იცი ,სოკრატე ,რომ ბევრჯერ მიცდია ამაზე ფიქრი ,როდესაც შენ შემოთავაზებულ შეკითხვებს ვისმენდი ,მაგრამ ვერც ჩემი თავის დარწმუნება შევძელი იმაში ,რასაც ვამბობდი და ვერც სხვისგან მოვისმინე შენგან მოთხოვნილი პასუხი .მიუხედავად ამისა ,ამ [ საკითხებზე ] ზრუნვისთვის თავი არ დამინებებია .

სოკრატე
მეგობარო თეეტეტოს ,იმის გამო იტანჯები ,რომ ცარიელი კი არ ხარ ,არამედ ფეხმძიმე .

თეეტეტოსი
არ ვიცი ,სოკრატე ,მაგრამ იმას ვამბობ ,რასაც განვიცდი .

[ 149α ]
Σωκράτης
εἶτα ,ὦ καταγέλαστε ,οὐκ ἀκήκοας ὡς ἐγώ εἰμι ὑὸς μαίας μάλα γενναίας τε καὶ βλοσυρᾶς ,Φαιναρέτης ;

Θεαίτητος
ἤδη τοῦτό γε ἤκουσα .

Σωκράτης
ἆρα καὶ ὅτι ἐπιτηδεύω τὴν αὐτὴν τέχνην ἀκήκοας ;

Θεαίτητος
οὐδαμῶς .

Σωκράτης
ἀλλ᾽ εὖ ἴσθ᾽ ὅτι : μὴ μέντοι μου κατείπῃς πρὸς τοὺς ἄλλους .λέληθα γάρ ,ὦ ἑταῖρε ,ταύτην ἔχων τὴν τέχνην : οἱ δέ ,ἅτε οὐκ εἰδότες ,τοῦτο μὲν οὐ λέγουσι περὶ ἐμοῦ ,ὅτι δὲ ἀτοπώτατός εἰμι καὶ ποιῶ τοὺς ἀνθρώπους ἀπορεῖν .ἦ καὶ τοῦτο ἀκήκοας ; [ 149β ]

Θεαίτητος
ἔγωγε .

Σωκράτης
εἴπω οὖν σοι τὸ αἴτιον ;

Θεαίτητος
πάνυ μὲν οὖν .

Σωκράτης
ἐννόησον δὴ τὸ περὶ τὰς μαίας ἅπαν ὡς ἔχει ,καὶ ῥᾷον μαθήσῃ ὃ βούλομαι .οἶσθα γάρ που ὡς οὐδεμία αὐτῶν ἔτι αὐτὴ κυϊσκομένη τε καὶ τίκτουσα ἄλλας μαιεύεται ,ἀλλ᾽ αἱ ἤδη ἀδύνατοι τίκτειν .

Θεαίτητος
πάνυ μὲν οὖν .

Σωκράτης
αἰτίαν δέ γε τούτου φασὶν εἶναι τὴν Ἄρτεμιν ,ὅτι ἄλοχος οὖσα τὴν λοχείαν εἴληχε .στερίφαις μὲν οὖν ἄρα [ 149ξ ] οὐκ ἔδωκε μαιεύεσθαι ,ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις ἀσθενεστέρα ἢ λαβεῖν τέχνην ὧν ἂν ᾖ ἄπειρος : ταῖς δὲ δι᾽ ἡλικίαν ἀτόκοις προσέταξε τιμῶσα τὴν αὑτῆς ὁμοιότητα .

Θεαίτητος
εἰκός .

Σωκράτης
οὐκοῦν καὶ τόδε εἰκός τε καὶ ἀναγκαῖον ,τὰς κυούσας καὶ μὴ γιγνώσκεσθαι μᾶλλον ὑπὸ τῶν μαιῶν ἢ τῶν ἄλλων ;

Θεαίτητος
πάνυ γε .

Σωκράτης
καὶ μὴν καὶ διδοῦσαί γε αἱ μαῖαι φαρμάκια καὶ [ 149δ ] ἐπᾴδουσαι δύνανται ἐγείρειν τε τὰς ὠδῖνας καὶ μαλθακωτέρας ἂν βούλωνται ποιεῖν ,καὶ τίκτειν τε δὴ τὰς δυστοκούσας ,καὶ ἐὰν δόξῃ ἀμβλίσκειν ,ἀμβλίσκουσιν ;

Θεαίτητος
ἔστι ταῦτα .

Σωκράτης
ἆρ᾽ οὖν ἔτι καὶ τόδε αὐτῶν ᾔσθησαι ,ὅτι καὶ προμνήστριαί εἰσι δεινόταται ,ὡς πάσσοφοι οὖσαι περὶ τοῦ γνῶναι ποίαν χρὴ ποίῳ ἀνδρὶ συνοῦσαν ὡς ἀρίστους παῖδας τίκτειν ;

Θεαίτητος
οὐ πάνυ τοῦτο οἶδα .

Σωκράτης
ἀλλ᾽ ἴσθ᾽ ὅτι ἐπὶ τούτῳ μεῖζον φρονοῦσιν ἢ ἐπὶ [ 149ε ] τῇ ὀμφαλητομίᾳ .ἐννόει γάρ : τῆς αὐτῆς ἢ ἄλλης οἴει τέχνης εἶναι θεραπείαν τε καὶ συγκομιδὴν τῶν ἐκ γῆς καρπῶν καὶ αὖ τὸ γιγνώσκειν εἰς ποίαν γῆν ποῖον φυτόν τε καὶ σπέρμα καταβλητέον ;

Θεαίτητος
οὔκ ,ἀλλὰ τῆς αὐτῆς .

Σωκράτης
εἰς γυναῖκα δέ ,ὦ φίλε ,ἄλλην μὲν οἴει τοῦ τοιούτου ,ἄλλην δὲ συγκομιδῆς ;

Θεαίτητος
οὔκουν εἰκός γε .

[ 149a ]
სოკრატე
სასაცილო [ ხარ ] ,ნუთუ არ გსმენია ,რომ ყველაზე კეთილშობილი და ძლიერი ბებიაქალის - ფენარეტეს ძე ვარ ?

თეეტეტოსი
გამიგია ამის შესახებ .

სოკრატე
ისიც გსმენია ,რომ ამ ხელობას ვიყენებ ?

თეეტეტოსი
არასოდეს .

სოკრატე
მაშ ,იცოდე ,რომ ასეა ,მაგრამ სხვებთან ნუ გამთქვამ .ვმალავ ,მეგობარო ,რომ ამ ხელოვნებას ვფლობ .სხვები ,ვინც არ იციან ,ჩემს შესახებ ამას კი არ ამბობენ ,არამედ იმას ,რომ ყველაზე უცნაური ვარ და ადამიანები გაუგებრობაში შემყავს .ამის შესახებაც გსმენია ? [ 149b ]

თეეტეტოსი
კი .

სოკრატე .
გითხრა ამის მიზეზი ?

თეეტეტოსი
რა თქმა უნდა .

სოკრატე
გაიაზრე ყველაფერი ,რასაც ბებიაქალობა მოიცავს და უფრო ადვილად მიხვდები ,რაც მინდა .ხომ იცი ,რომ არც ერთი მათგანი არ იღებს სხვა [ ქალის ] მშობიარობას ,სანამ თავად შეუძლია დაფეხმძიმება და შობა ,არამედ მხოლოდ ისინი [ აკეთებენ ამას ] ,ვისაც აღარ შეუძლია შობოს .

თეეტეტოსი
რა თქმა უნდა .

სოკრატე
ამბობენ ,რომ ამის მიზეზი არტემისია ,რომელსაც ,თავად უშვილოს ,წილად ხვდა მშობიარობის მიღება .უნაყოფოებს კი [ 149c ] არ მისცა ბებიაქალობა ,რადგან ადამიანური ბუნება ძალიან სუსტია იმ ხელოვნების მისაღებად ,რომელშიც თავად გამოუცდელია .[ ეს საქმე ] ასაკით უშვილოებს დაუდგინა ,რადგან ისინი ამის ღირსნი ჩათვალა მასთან მსგავსების გამო .

თეეტეტოსი
[ ასე ] ჩანს .

სოკრატე
ისიც ხომ აუცილებლად ჩანს ,რომ ბებიაქალებზე უკეთ სხვა ვერავინ მიხვდება ფეხმძიმეა თუ არა [ ქალი ] ?

თეეტეტოსი
ცხადია .

სოკრატე
გარდა ამისა ,ბებიაქალები აძლევენ წამლებს [ 149d ] და მაგიურად მღერიან ,შეუძლიათ გამოიწვიონ მშობიარობა ან შეანელონ ის ,თუკი ამის გაკეთება სურთ ,ასევე ,ამშობიარონ ,ვინც რთულად მშობიარობს ,ან თუ ფიქრობენ ,რომ მუცელი ეშლება ,მუცელი მოუშალონ .

თეეტეტოსი
ასეა .

სოკრატე
ისიც ხომ არ შეგინიშნავს მათთან დაკავშირებით ,რომ უძლიერესი მაჭანკლები არიან ,რადგან ძალიან ბრძენნი არიან იმის ცოდნაში ,თუ ვინ როგორ კაცს უნდა შეუერთდეს ,რომ საუკეთესო ბავშვები შვას .

თეეტეტოსი
ეს საერთოდ არ ვიცი .

სოკრატე
მაშ ,იცოდე ,რომ ამითი უფრო მეტად ამაყობენ ,[ 149e ] ვიდრე ჭიპლარის მოჭრით .მარტო გაიაზრე : როგორ ფიქრობ ,ერთი მხრივ ,ზრუნვა და მიწიდან ნაყოფის მოკრება და ,მეორე მხრივ ,იმის გამოცნობა ,რომელ მიწაზე რომელი მცენარე ან თესლი უნდა დაითესოს ,ერთი და იგივე ხელოვნებაა თუ სხვადასხვა ?

თეეტეტოსი
სხვა არაფერია ,თუ არა ერთი და იგივე [ ხელოვნება ] .

სოკრატე
ქალთან დაკავშირებით როგორ ფიქრობ ,სხვა არის ამგვარი [ ხელოვნება ] და სხვა - ნაყოფის მოკრების [ ხელოვნება ] ?

თეეტეტოსი
არ ჩანს ,რომ ასეა .