Herodotus' Histories 3.80-81, transl. by L. Zenakos
Stylianos Chronopoulos / Herodotus
- Created on 2025-05-07 11:44:23
- Modified on 2025-05-08 10:04:28
- Translated by Λ. Ζενάκος
- Aligned by Stylianos Chronopoulos
Ἑλληνική Transliterate
Modern Greek
[ 3 . 80 . 1 ] Ἐπείτε δὲ κατέστη ὁ θόρυβος καὶ ἐκτὸς πέντε ἡμερέων ἐγένετο , ἐβουλεύοντο οἱ ἐπαναστάντες τοῖσι μάγοισι περὶ τῶν πάντων πρηγμάτων , καὶ ἐλέχθησαν λόγοι ἄπιστοι μὲν ἐνίοισι Ἑλλήνων , ἐλέχθησαν δ᾽ ὦν . [ 3 . 80 . 2 ] Ὀτάνης μὲν ἐκέλευε ἐς μέσον Πέρσῃσι καταθεῖναι τὰ πρήγματα , λέγων τάδε · Ἐμοὶ δοκέει ἕνα μὲν ἡμέων μούναρχον μηκέτι γενέσθαι · οὔτε γὰρ ἡδὺ οὔτε ἀγαθόν . εἴδετε μὲν γὰρ τὴν Καμβύσεω ὕβριν ἐπ᾽ ὅσον ἐπεξῆλθε , μετεσχήκατε δὲ καὶ τῆς τοῦ μάγου ὕβριος . [ 3 . 80 . 3 ] κῶς δ᾽ ἂν εἴη χρῆμα κατηρτημένον μουναρχίη , τῇ ἔξεστι ἀνευθύνῳ ποιέειν τὰ βούλεται; καὶ γὰρ ἂν τὸν ἄριστον ἀνδρῶν πάντων στάντα ἐς ταύτην τὴν ἀρχὴν ἐκτὸς τῶν ἐωθότων νοημάτων στήσειε . ἐγγίνεται μὲν γάρ οἱ ὕβρις ὑπὸ τῶν παρεόντων ἀγαθῶν , φθόνος δὲ ἀρχῆθεν ἐμφύεται ἀνθρώπῳ . [ 3 . 80 . 4 ] δύο δ᾽ ἔχων ταῦτα ἔχει πᾶσαν κακότητα · τὰ μὲν γὰρ ὕβρι κεκορημένος ἔρδει πολλὰ καὶ ἀτάσθαλα , τὰ δὲ φθόνῳ . καίτοι ἄνδρα γε τύραννον ἄφθονον ἔδει εἶναι , ἔχοντά γε πάντα τὰ ἀγαθά · τὸ δὲ ὑπεναντίον τούτου ἐς τοὺς πολιήτας πέφυκε · φθονέει γὰρ τοῖσι ἀρίστοισι περιεοῦσί τε καὶ ζώουσι , χαίρει δὲ τοῖσι κακίστοισι τῶν ἀστῶν , διαβολὰς δὲ ἄριστος ἐνδέκεσθαι . [ 3 . 80 . 5 ] ἀναρμοστότατον δὲ πάντων · ἤν τε γὰρ αὐτὸν μετρίως θωμάζῃς , ἄχθεται ὅτι οὐ κάρτα θεραπεύεται , ἤν τε θεραπεύῃ τις κάρτα , ἄχθεται ἅτε θωπί . τὰ δὲ δὴ μέγιστα ἔρχομαι ἐρέων · νόμαιά τε κινέει πάτρια καὶ βιᾶται γυναῖκας κτείνει τε ἀκρίτους . [ 3 . 80 . 6 ] πλῆθος δὲ ἄρχον πρῶτα μὲν οὔνομα πάντων κάλλιστον ἔχει , ἰσονομίην , δεύτερα δὲ τούτων τῶν ὁ μούναρχος ποιέει οὐδέν · πάλῳ μὲν γὰρ ἀρχὰς ἄρχει , ὑπεύθυνον δὲ ἀρχὴν ἔχει , βουλεύματα δὲ πάντα ἐς τὸ κοινὸν ἀναφέρει . τίθεμαι ὦν γνώμην μετέντας ἡμέας μουναρχίην τὸ πλῆθος ἀέξειν · ἐν γὰρ τῷ πολλῷ ἔνι τὰ πάντα . Ὀτάνης μὲν δὴ ταύτην γνώμην ἐσέφερε , [ 3 . 81 . 1 ] Μεγάβυξος δὲ ὀλιγαρχίῃ ἐκέλευε ἐπιτράπειν , λέγων τάδε · Τὰ μὲν Ὀτάνης εἶπε τυραννίδα παύων , λελέχθω κἀμοὶ ταῦτα , τὰ δ᾽ ἐς τὸ πλῆθος ἄνωγε φέρειν τὸ κράτος , γνώμης τῆς ἀρίστης ἡμάρτηκε · ὁμίλου γὰρ ἀχρηίου οὐδέν ἐστι ἀξυνετώτερον οὐδὲ ὑβριστότερον . [ 3 . 81 . 2 ] καίτοι τυράννου ὕβριν φεύγοντας ἄνδρας ἐς δήμου ἀκολάστου ὕβριν πεσεῖν ἐστι οὐδαμῶς ἀνασχετόν . ὁ μὲν γὰρ εἴ τι ποιέει , γινώσκων ποιέει , τῷ δὲ οὐδὲ γινώσκειν ἔνι · κῶς γὰρ ἂν γινώσκοι ὃς οὔτ᾽ ἐδιδάχθη οὔτε εἶδε καλὸν οὐδὲν [ οὐδ᾽ ] οἰκήιον , ὠθέει τε ἐμπεσὼν τὰ πρήγματα ἄνευ νόου , χειμάρρῳ ποταμῷ ἴκελος; [ 3 . 81 . 3 ] δήμῳ μέν νυν , οἳ Πέρσῃσι κακὸν νοέουσι , οὗτοι χράσθων , ἡμεῖς δὲ ἀνδρῶν τῶν ἀρίστων ἐπιλέξαντες ὁμιλίην τούτοισι περιθέωμεν τὸ κράτος · ἐν γὰρ δὴ τούτοισι καὶ αὐτοὶ ἐνεσόμεθα , ἀρίστων δὲ ἀνδρῶν οἰκὸς ἄριστα βουλεύματα γίνεσθαι .
[
3
.
80
.
1
]
Όταν
ωστόσο
καταλάγιασε
η
φασαρία
και
πέρασαν
πέντε
ημέρες
,
αυτοί
που
είχαν
επαναστατήσει
κατά
των
Μάγων
,
έκαναν
συμβούλιο
για
την
κατάσταση
γενικά
,
και
ειπώθηκαν
τότε
λόγια
που
μερικοί
Έλληνες
τα
βρίσκουν
απίστευτα
,
αλλά
που
είναι
γεγονός
ότι
ειπώθηκαν
.
[
3
.
80
.
2
]
Ο
Οτάνης
πρότεινε
να
ανατεθούν
οι
δημόσιες
υποθέσεις
σε
όλους
τους
Πέρσες
μαζί
,
λέγοντας
τα
εξής
:
«Εγώ
πιστεύω
ότι
δεν
πρέπει
πια
να
γίνει
μονάρχης
ένας
από
εμάς
:
αυτό
δεν
είναι
ούτε
ευχάριστο
ούτε
καλό
.
Γιατί
είδατε
πού
έφθασε
η
αλαζονεία
του
Καμβύση
,
δοκιμάσατε
και
την
αλαζονεία
του
Μάγου
.
[
3
.
80
.
3
]
Πώς
λοιπόν
μπορεί
να
είναι
κάτι
πρόσφορο
η
μοναρχία
,
όπου
επιτρέπεται
στον
ανεύθυνο
να
κάνει
αυτά
που
θέλει
;
Σίγουρα
,
ακόμη
και
ο
καλύτερος
απ᾽
όλους
τους
ανθρώπους
,
αν
αποκτήσει
τέτοια
εξουσία
,
θα
πάψει
πια
να
σκέπτεται
με
τον
ίδιο
τρόπο
.
Από
τα
αγαθά
που
έχει
στα
χέρια
του
,
γεννιέται
μέσα
του
η
αλαζονεία
,
και
όσο
για
τον
φθόνο
,
είναι
έμφυτος
στον
άνθρωπο
από
την
αρχή
.
[
3
.
80
.
4
]
Και
όποιος
έχει
αυτά
τα
δύο
,
έχει
ό
,
τι
κακό
υπάρχει
·
μπουχτισμένος
όπως
είναι
,
κάνει
ένα
σωρό
ατασθαλίες
,
άλλες
από
αλαζονεία
,
άλλες
από
φθόνο
.
Και
μολονότι
ο
τύραννος
δεν
θα
έπρεπε
βέβαια
να
νιώθει
φθόνο
αφού
έχει
όλα
τα
αγαθά
,
φέρνεται
μολοντούτο
στους
πολίτες
αντίθετα
:
ζηλεύει
δηλαδή
τους
καλύτερους
που
ζουν
και
υπάρχουν
,
και
χαίρεται
με
τους
χειρότερους
πολίτες
,
και
είναι
μοναδικός
να
παραδέχεται
τις
συκοφαντίες
.
[
3
.
80
.
5
]
Αλλά
το
πιο
άβολο
απ᾽
όλα
είναι
τούτο
:
όταν
του
δείχνει
κανείς
τον
θαυμασμό
του
συγκρατημένα
,
ο
τύραννος
δυσανασχετεί
επειδή
δεν
τον
αγαπούν
πολύ
·
και
όταν
του
δείχνουν
πολλή
αγάπη
,
δυσανασχετεί
ότι
τον
κολακεύουν
.
Ας
πω
όμως
τα
σπουδαιότερα
:
ο
τύραννος
ανατρέπει
τους
πατροπαράδοτους
νόμους
,
βιάζει
τις
γυναίκες
,
σκοτώνει
ανθρώπους
χωρίς
δίκη
.
[
3
.
80
.
6
]
Αλλά
η
λαϊκή
εξουσία
πρώτα
πρώτα
έχει
το
καλύτερο
όνομα
:
ισονομία
,
κι
έπειτα
δεν
κάνει
τίποτε
απ᾽
όσα
κάνει
ο
μονάρχης
·
τα
αξιώματά
της
απονέμονται
με
κλήρο
,
έχει
υπεύθυνη
κυβέρνηση
,
και
τις
αποφάσεις
όλες
τις
παρουσιάζει
μπροστά
στο
λαό
.
Κάνω
λοιπόν
την
πρόταση
ν᾽
αφήσουμε
κατά
μέρος
τη
μοναρχία
,
και
ν᾽
αναθέσουμε
την
εξουσία
στον
λαό
—
γιατί
στον
λαό
βρίσκεται
το
παν»
.
Αυτήν
λοιπόν
την
πρόταση
έκανε
ο
Οτάνης
.
[ 3 . 81 . 1 ] Ο Μεγάβυξος ωστόσο συμβούλευσε να αναθέσουν την εξουσία σε ολιγαρχία και είπε τα εξής : «Όσα είπε ο Οτάνης για την κατάργηση της τυραννίδας , είναι σαν να τα είπα και του λόγου μου , αλλά αυτό που πρότεινε , να αναθέσουμε τη διακυβέρνηση στον λαό , δεν είναι η καλύτερη γνώμη · γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο αστόχαστο και πιο αλαζονικό από το αχρείο πλήθος . [ 3 . 81 . 2 ] Είναι πράγματι πέρα για πέρα απαράδεκτο , άνθρωποι που ζητούν να γλιτώσουν από την αλαζονεία του τυράννου , να πέσουν στην αλαζονεία του ασυγκράτητου όχλου . Γιατί ο τύραννος ό , τι κάνει , το κάνει εν γνώσει του , ενώ στον όχλο δεν υπάρχει ούτε γνώση . Άλλωστε , πώς να έχει γνώση ο όχλος που ούτε διδάχτηκε ποτέ κανένα καλό ούτε το είδε από μόνος του , και ρίχνεται με τα μούτρα στα δημόσια πράγματα , χωρίς μυαλό , όμοιος με ποτάμι που ξεχειλίζει ; [ 3 . 81 . 3 ] Τη δημοκρατία λοιπόν ας την εφαρμόσουν όσοι μελετούν κακό για τους Πέρσες · εμείς όμως ας διαλέξουμε μια ομάδα από τους καλύτερους και ας τους αναθέσουμε την κυβέρνηση · ανάμεσά τους άλλωστε θα είμαστε κι εμείς , και είναι φυσικό οι καλύτεροι άνθρωποι να παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις» .
[ 3 . 81 . 1 ] Ο Μεγάβυξος ωστόσο συμβούλευσε να αναθέσουν την εξουσία σε ολιγαρχία και είπε τα εξής : «Όσα είπε ο Οτάνης για την κατάργηση της τυραννίδας , είναι σαν να τα είπα και του λόγου μου , αλλά αυτό που πρότεινε , να αναθέσουμε τη διακυβέρνηση στον λαό , δεν είναι η καλύτερη γνώμη · γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο αστόχαστο και πιο αλαζονικό από το αχρείο πλήθος . [ 3 . 81 . 2 ] Είναι πράγματι πέρα για πέρα απαράδεκτο , άνθρωποι που ζητούν να γλιτώσουν από την αλαζονεία του τυράννου , να πέσουν στην αλαζονεία του ασυγκράτητου όχλου . Γιατί ο τύραννος ό , τι κάνει , το κάνει εν γνώσει του , ενώ στον όχλο δεν υπάρχει ούτε γνώση . Άλλωστε , πώς να έχει γνώση ο όχλος που ούτε διδάχτηκε ποτέ κανένα καλό ούτε το είδε από μόνος του , και ρίχνεται με τα μούτρα στα δημόσια πράγματα , χωρίς μυαλό , όμοιος με ποτάμι που ξεχειλίζει ; [ 3 . 81 . 3 ] Τη δημοκρατία λοιπόν ας την εφαρμόσουν όσοι μελετούν κακό για τους Πέρσες · εμείς όμως ας διαλέξουμε μια ομάδα από τους καλύτερους και ας τους αναθέσουμε την κυβέρνηση · ανάμεσά τους άλλωστε θα είμαστε κι εμείς , και είναι φυσικό οι καλύτεροι άνθρωποι να παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις» .