PL private

Github version

causam hanc ineptae ac beluinae vitae consuetudinem et respuisse a se , et coarguisse in aliis videntur , quam quod , natura ipsa auctore impulsi , indignum homine esse existimaverunt , in officium se ventris tantum et inertiae natos arbitrari ; et in hanc vitam non ob aliqua praeclari facinoris aut bonae artis studia esse deductos , aut hanc ipsam vitam non ad aliquem profectum esse aeternitatis indultam quam profecto non ambigeretur munus Dei non esse reputandum , cum tantis afflictata angoribus , et tot molestiis impedita , sese ipsa atque intra se a pueritiae ignoratione usque ad senectutis deliramenta consumeret ) : et idcirco ad aliquas se patientiae et continentiae et placabilitatis virtutes et doctrina et opere transtulisse , quod bene agere atque intelligere , id demum

causam hanc ineptae ac beluinae vitae consuetudinem et respuisse a se , et coarguisse in aliis videntur , quam quod , natura ipsa auctore impulsi , indignum homine esse existimaverunt , in officium se ventris tantum et inertiae natos arbitrari ; et in hanc vitam non ob aliqua praeclari facinoris aut bonae artis studia esse deductos , aut hanc ipsam vitam non ad aliquem profectum esse aeternitatis indultam ( a ) quam profecto non ambigeretur munus Dei non esse reputandum , cum tantis afflictata angoribus , et tot molestiis impedita , sese ipsa atque intra se a pueritiae ignoratione usque ad senectutis deliramenta consumeret ) : et idcirco ad aliquas se patientiae et continentiae et placabilitatis virtutes et doctrina et opere transtulisse , quod bene agere atque intelligere , id demum

PL private

Github version

bene vivere esse opinabantur : vitam autem non ad mortem tantum ab immortali Deo tribui existimandam ; cum boni largitoris non esse intelligeretur , vivendi jucundissimum sensum ad tristissimum metum tribuisse moriendi . 3 . In Dei cognitionem ardet Hilarius . ---Et quamquam non ineptam hanc eorum esse sententiam atque inutilem existimarem , conscientiam ab omni culpa liberam conservare , et omnes humanae vitae molestias vel providere prudenter , vel vitare consulte , vel ferre patienter : tamen hi ipsi non satis mihi idonei ad bene beateque vivendum auctores videbantur , communia tantum et convenientia humano sensui doctrinarum praecepta statuentes : quae cum non intelligere beluinum esset , intellecta tamen

bene vivere esse opinabantur : vitam autem non ad mortem tantum ab immortali Deo tribui existimandam ; cum boni largitoris non esse intelligeretur , vivendi jucundissimum sensum ad tristissimum metum tribuisse moriendi . 3 . In Dei cognitionem ardet Hilarius . — Et quamquam non ineptam hanc eorum esse sententiam atque inutilem existimarem , conscientiam ab omni culpa liberam conservare , et omnes humanae vitae molestias vel providere prudenter , vel vitare consulte , vel ferre patienter : tamen hi ipsi non satis mihi idonei ad bene beateque vivendum auctores videbantur , communia tantum et convenientia humano sensui doctrinarum praecepta statuentes : quae cum non intelligere beluinum esset , intellecta tamen

PL private

Github version

non agere , ultra beluinae immanitatis esse rabiem videretur . Festinabat autem animus , non haec tantummodo agere , quae non egisse , et criminum esset plenum , et dolorum : sed hunc tanti muneris Deum parentemque cognoscere , cui se totum ipse deberet , cui famulans nobilitandum se existimabat , ad quem omnem spei suae opinionem referret , in cujus bonitate inter tantas praesentium negotiorum calamitates , tamquam tutissimo sibi portu familiarique requiesceret . Ad hunc igitur vel intelligendum , vel cognoscendum , studio flagrantissimo animus accendebatur . 4 . Variae antiquorum de Deo opiniones . Hilario non probantur , pro certo habenti Deum non esse nisi unum . ---Namque plures eorum numerosas incertorum

non agere , ultra beluinae immanitatis esse rabiem videretur . Festinabat autem animus , non haec tantummodo agere , quae non egisse , et criminum esset plenum , et dolorum : sed hunc tanti muneris Deum parentemque cognoscere , cui se totum ipse deberet cui famulans nobilitandum se existimabat , ad quem omnem spei suae opinionem referret , in cujus bonitate inter tantas praesentium negotiorum calamitates , tamquam tutissimo sibi portu familiarique requiesceret . Ad hunc igitur vel intelligendum , vel cognoscendum , studio flagrantissimo animus accendebatur . 4 . Variae antiquorum de Deo opiniones . Hilario non probantur , pro certo habenti Deum non esse nisi unum . — Namque plures eorum numerosas incertorum

PL private

Github version

deorum familias introducebant : et virilem ac muliebrem sexum in divinis naturis agere existimantes , ortus ac successiones ex diis deorum asserebant . Alii majores ac minores et differentes pro potestate deos praedicabant . Nonnulli nullum omnino Deum esse affirmantes , eam tantum , 4 quae fortuitis motibus atque concursibus in aliquid exsisteret , naturam

deorum familias introducebant : et virilem ac muliebrem sexum in divinis naturis agere existimantes , ortus ac successiones ex diis deorum asserebant . Alii majores ac minores et differentes pro potestate deos praedicabant . Nonnulli nullum omnino Deum esse affirmantes , eam tantum , 4 quae fortuitis motibus atque concursibus in aliquid exsisteret , naturam

PL private

Github version

venerabantur . Plerique vero Deum quidem esse opinione publica loquebantur , sed hunc eumdem incuriosum rerum humanarum ac negligentem pronuntiabant . Aliqui autem ipsas illas creaturarum corporeas conspicabilesque formas in elementis terrenis et coelestibus adorabant . Postremo quidam in simulacris hominum , pecudum , ferarum , volucrum , serpentum , deos suos collocabant , et universitatis Dominum atque infinitatis parentem intra angustias metallorum et lapidum et stipitum coartabant . Dignumque jam non erat , auctores eos veritatis ex sistere , qui ridicula et foeda et irreligiosa sectantes , ipsis illis inanissimarum sententiarum suarum opinionibus dissiderent . Sed inter haec animus sollicitus , utili ac necessaria ad cognitionem Domini sui

venerabantur . Plerique vero Deum quidem esse opinione publica loquebantur , sed hunc eumdem incuriosum rerum humanarum ac negligentem pronuntiabant . Aliqui autem ipsas illas creaturarum corporeas conspicabilesque formas in elementis terrenis et coelestibus adorabant . Postremo quidam in simulacris hominum , pecudum , ferarum , volucrum , serpentum , deos suos collocabant , et universitatis Dominum atque infinitatis parentem intra angustias metallorum et lapidum et stipitum coartabant . Dignumque jam non erat , auctores eos veritatis ( b ) exsistere , qui ridicula et foeda et irreligiosa sectantes , ipsis illis inanissimarum sententiarum suarum opinionibus dissiderent . Sed inter haec animus sollicitus , utili ac necessaria ad cognitionem Domini sui

PL private

Github version

via nitens , cum neque incuriam Deo rerum a se conditarum dignam esse arbitraretur , neque naturae potenti atque incorruptae competere sexus deorum , et successiones satorum atque ortorum intelligeret : porro autem divinum et aeternum nihil nisi unum esse et indifferens pro certo habebat , quia id quod sibi ad id quod esset auctor esset , nihil necesse est extra se quod sui esset praestantius reliquisset : atque ita omnipotentiam aeternitatemque non nisi penes unum esse ; quia neque in omnipotentia validius infirmiusque , neque in aeternitate posterius anteriusve congrueret ; in Deo autem nihil nisi aeternum potensque esse venerandum . 5 . E Scripturis discit quid sit Deus ; quod aeternus . ---Haec igitur , multaque alia ejusmodi cum animo

via nitens , cum neque incuriam Deo rerum a se conditarum dignam esse arbitraretur , neque naturae potenti atque incorruptae competere sexus deorum , et successiones satorum atque ortorum intelligeret : porro autem divinum et aeternum nihil nisi u ( ? ? ) m esse et indifferens pro certo habebat , quia id quod sibi ad id quod esset auctor esset , nihil necesse est extra se quod sui esset praestantius reliquisset : atque ita omnipotentiam aeternitatemque non nisi penes unum esse ; quia neque in omnipotentia validius infirmiusque , neque in aeternitate posterius anteriusve congrueret ; in Deo autem nihil nisi aeternum potensque esse venerandum . 5 . E Scripturis discit quid sit Deus ; quod aeternus . — Haec igitur , multaque alia ejusmodi cum animo

PL private

Github version

reputans , incidi in eos libros , quos a Moyse atque a prophetis scriptos esse Hebraeorum religio tradebat : in quibus ipso creatore Deo testante de se , haec ita continebantur : Ego sum , qui sum ( Exod . III , 14 ) ; et rursum : Haec dices filiis Israel . Misit me ad vos is qui est ( Ibidem ) . Admiratus sum plane tam absolutam de Deo significationem , quae naturae divinae incomprehensibilem cognitionem aptissimo ad intelligentiam humanam sermone loqueretur . Non enim aliud proprium magis Deo , quam esse , intelligitur ; quia id ipsum quod est , neque desinentis est aliquando , neque coepti : sed id , quod cum incorruptae beatitudinis potestate perpetuum est , non potuit aut poterit aliquando non esse ; quia divinum omne neque abolitioni , neque exordio obnoxium est . Et cum

reputans , incidi in eos libros , quos a Moyse atque a prophetis scriptos esse Hebraeorum religio ( c ) tradebat : in quibus ipso creatore Deo testante de se , haec ita continebantur : Ego sum , qui sum ( Exod . iii , 14 ) ; et rursum : Haec dices filiis Israel . Misit me ad vos is qui est ( Ibidem ) . Admiratus sum plane tam absolutam de Deo significationem , quae naturae divinae incomprehensibilem cognitionem aptissimo ad intelligentiam humanam sermone loqueretur . Non enim aliud proprium magis Deo , quam esse , intelligitur ; quia id ipsum quod est , neque desinentis est aliquando , neque coepti : sed id , quod cum incorruptae beatitudinis potestate perpetuum est , non potuit aut poterit aliquando non esse ; quia divinum omne neque abolitioni , neque exordio obnoxium est . Et cum

PL private

Github version

in nullo a se Dei desit aeternitas ; digne hoc solum , quod esset , ad protestationem incorruptae suae aeternitatis ostendit . 5 6 . Deus infinitus ; mente capi nequit . ---Et ad hanc quidem infinitatis significationem satisfecisse sermo dicentis : Ego sum qui sum , videbatur : sed magnificentiae et virtutis suae erat a nobis opus intelligendum .

in nullo a se Dei desit aeternitas ; digne hoc solum , quod esset , ad protestationem incorruptae suae aeternitatis ostendit . 5 6 . Deus infinitus ; mente capi nequit . — Et ad hanc quidem infinitatis significationem satisfecisse sermo dicentis : Ego sum qui sum , videbatur : sed magnificentiae et virtutis suae erat a nobis opus intelligen

PL private

Github version

Namque cum esse ei proprium esset , qui manens semper non etiam aliquando coepisset ; aeterni et incorrupti Dei dignus de se hic rursum auditus est sermo : Qui tenet coelum palma , et terram pugillo ( Esa . XL , 12 ) ; et rursum : Coelum mihi thronus est , terra autem scabellum pedum meorum . Quam domum mihi aedificabitis , aut quis locus erit requietionis meae ? Nonne manus mea fecit haec ( Esa . LXVI , 1 et 2 ) ? Universitas coeli palma Dei tenetur , et universitas terrae pugillo concluditur . Sermo autem Dei , etiamsi ad opinionem religiosae intelligentiae proficit , plus tamen significationis introspectus sensu continet , quam exceptus auditu ( Vide Augustin . epist . CXXXVII ad Volusian . , n . 3 ) . Nam conclusum palma coelum rursum Deo thronus est ; et terra , quae pugillo continetur , eadem et scabellum pedum ejus est : ne in throno et scabello , secundum habitum considentis , protensio speciei corporeae posset intelligi , cum id , quod sibi thronus et scabellum est , rursum ipsa illa infinitas potens palma ac pugillo apprehendente concluderet ; sed ut in his cunctis originibus creaturarum Deus intra extraque , et supereminens et internus , id est , circumfusus et infusus in omnia nosceretur , cum et palma pugillusque continens potestatem naturae exterioris ostenderet ; ac thronus et scabellum substrata esse ut interno exteriora monstraret , cum exteriora sua interior insidens , ipse rursum exterior interna concluderet : atque ita totus ipse intra extraque se continens ( supple , cuncta ) , neque infinitus abesset a cunctis , neque cuncta ei qui infinitus est non inessent . His igitur religiosissimis de Deo opinionibus veri studio detentus animus delectabatur . Neque enim aliud quid dignum esse Deo arbitrabatur , quam ita eum ultra intelligentias rerum esse , ut in quantum se ad aliquem praesumptae licet opinionis modum mens infinita protenderet , in tantum omnem persequentis se naturae infinitatem infinitas immoderatae aeternitatis excederet . Quod cum a nobis pie intelligeretur , tamen a propheta haec ita 6 dicente manifeste confirmabatur : Quo abibo a spiritu tuo , aut a facie tua quo fugiam ? Si adscendero in coelum , tu illic es ; si descendero in infernum , et ibi ades . Si sumpsero pennas

dum . Namque cum esse ei proprium esset , qui manens semper non etiam aliquando coepisset ; aeterni et incorrupti Dei dignus de se hic rursum auditus est sermo : Qui tenet coelum palma , et terram pugillo ( Esa . xl , 12 ) ; et rursum : Coelum mihi thronus est , terra autem scabellum pedum meorum . Quam domum mihi aedificabitis , aut quis locus erit requietionis meae ? Nonne manus mea fecit haec ( a ) ( Esa . lxvi , 1 et 2 ) ? Universitas coeli palma Dei tenetur , et universitas terrae pugillo concluditur . Sermo autem Dei , etiamsi ad opinionem religiosae intelligentiae proficit , plus tamen significationis introspectus sensu continet , quam exceptus auditu ( Vide Augustin . epist . cxxxvii ad Volusian . , n . 3 ) . Nam conclusum palma coelum rursum Deo thronus est ; et terra , quae pugillo continetur , eadem et scabellum pedum ejus est : ne in throno et scabello , secundum habitum considentis , protensio speciei corporeae posset intelligi , cum id , quod sibi thronus et scabellum est , rursum ipsa illa infinitas potens palma ac pugillo apprehendente concluderet ; sed ut in his cunctis originibus creaturarum Deus intra extraque , et supereminens et internus , ( b ) id est , circumfusus et infusus in omnia nosceretur , cum et palma pugillusque continens potestatem naturae exterioris ostenderet ; ac thronus et scabellum substrata esse ( c ) ut interno exteriora monstraret , cum exteriora sua interior insidens , ipse rursum exterior interna concluderet : atque ita totus ipse intra extraque se continens ( supple , cuncta ) , neque infinitus abesset a cunctis , neque cuncta ei qui infinitus est non inessent . His igitur religiosissimis de Deo opinionibus veri studio detentus animus delectabatur . Neque enim aliud quid dignum esse Deo arbitrabatur , quam ita eum ultra intelligentias rerum esse , ut in quantum se ad aliquem praesumptae licet opinionis modum mens infinita protenderet , in tantum omnem persequentis se naturae infinitatem infinitas immoderatae aeternitatis excederet . Quod cum a nobis pie intelligeretur , tamen a propheta haec ita 6 dicente manifeste confirmabatur : Quo ( d ) abibo a spiritu tuo , aut a facie tua quo fugiam ? Si adscendero in coelum , tu illic es ; si descendero in infernum , et ibi ades . Si sumpsero pen

PL private

Github version

meas ante lucem , et habitavero in postremis maris : etenim illuc manus tua deducet me , et tenebit me dextera tua ( Psal . CXXXVIII , 7 et seqq . ) . Nullus sine Deo , neque ullus non in Deo locus est . In coelis est , in inferno est , ultra maria est . Inest interior , excedit exterior . Ita cum habet , atque habetur ; neque in aliquo ipse , neque non in omnibus est . 7 . Deus pulcherrimus . Quia caeterarum rerum speciem , si non verbo , certe sensu assequimur ; Dei autem speciem neutro modo . ---Quamquam igitur optimae hujus atque inexplicabilis intelligentiae sensu animus gauderet , quod hanc in parente suo et creatore immensae aeternitatis infinitatem veneraretur ; tamen studio adhuc intentiore ipsam illam infiniti et aeterni Domini sui speciem quaerebat , ut incircumscriptam immensitatem in aliquo pulchrae intelligentiae esse opinaretur ornatu . In quibus cum religiosa mens intra imbecillitatis suae concluderetur errorem , hunc de Deo pulcherrimae sententiae modum propheticis vocibus apprehendit : De magnitudine enim operum , et pulchritudine creaturarum , consequenter generationum conditor conspicitur ( Sap . XIII , 5 , sec . LXX ) . Magnorum creator in maximis est , et pulcherrimorum conditor in pulcherrimis est . Et cum sensum ipsum egrediatur operatio , omnem tamen sensum longe necesse est excedat operator . Pulchrum itaque coelum , aether , terra , maria , et universitas omnis est , quae ex ornatu suo , ut etiam Graecis placet , digne κ ; ό ; σ ; μ ; ο ; ς ; , id est , mundus nuncupari videtur . Sed si hanc ipsam rerum pulchritudinem ita sensus naturali metitur instinctu , ut etiam in quarumdam volucrum ac pecudum accidit specie , ut dum infra sententiam sermo est , sensus tamen id ipsum intelligens non eloquatur ; quod tamen rursum , dum sermo omnis ex sensu est , sensus sibi ipse loquatur intelligens : nonne hujus ipsius pulchritudinis Dominum necesse est totius pulchritudinis esse pulcherrimum intelligi ; ut cum aeterni ornatus sui species sensum intelligentiae omnis effugiat , opinionem tamen intelligentiae sensus non relinquat ornatus ? Atque ita pulcherrimus Deus est confitendus : 7 ut neque intra sententiam sit intelligendi , neque extra intelligentiam sentiendi .

nas meas ante lucem , et habitavero in postremis ( ? ? ) aris : etenim illuc manus tua deducet me , et tenebit me dextera tua ( Psal . cxxxviii , 7 et seqq . ) . Nullus sine Deo , neque ullus non in Deo lucus est . In coelis est , in inferno est , ultra maria est . Inest interior , excedit exterior , Ita cum habet , atque habetur ; ( e ) neque in aliquo ipse , neque non in omnibus est . 7 . Deus pulcherrimus . Quia caeterarum rerum speciem , si non verbo , certe sensu assequimur ; Dei autem speciem neutro modo . — Quamquam igitur optin ae hujus atque inexplicabilis intelligentiae sensu animus gauderet , quod hanc in parente suo et creatore immensae aeternitatis infinitatem veneraretur ; tamen studio adhuc intentiore ipsam illam infiniti et aeterni Domini sui speciem quaerebat , ( f ) ut incircumscriptam immensitatem in aliquo pulchrae intelligentiae esse opinaretur ornatu . In quibus cum religiosa mens intra imbecillitatis suae concluderetur errorem , hunc de Deo pulcherrimae sententiae modum propheticis vocibus apprehendit : De magnitudine enim operum , et pulchritudine creaturarum , consequenter generationum conditor conspicitur ( Sap . xiii , 5 , sec . lxx ) . Magnorum creator in maximis est , et pulcherrimorum conditor in pulcherrimis est . Et cum sensum ipsum ( g ) egrediatur operatio , omnem tamen sensum longe necesse est excedat operator . Pulchrum itaque coelum , aether , terra , maria , et universitas omnis est , quae ex ornatu suo , ut etiam Graecis placet , digne 6σμος , id est , mundus nuncupari videtur . Sed si hanc ipsam rerum pulchritudinem ita sensus naturali metitur instinctu , ut etiam in quarumdam volucrum ac pecudum accidit specie , ut dum infra sententiam sermo est , sensus tamen id ipsum intelligens non eloquatur ; quod tamen rursum , dum sermo omnis ex sensu est , sensus sibi ipse loquatur intelligens : nonne hujus ipsius pulchritudinis Dominum necesse est totius pulchritudinis esse pulcherrimum intelligi ; ut cum aeterni ornatus sui species sensum intelligentiae omnis effugiat , opinionem tamen intelligentiae sensus non relinquat ornatus ? Atque ita pulcherrimus Deus est confitendus : 7 ut neque intra sententiam ( h ) sit intelligendi , neque extra intelligentiam sentiendi .

PL private

Github version

8 . Deus intelligentiam excedens fide attingendus . ---His itaque piae opinionis atque doctrinae studiis animus imbutus , in secessu quodam ac specula pulcherrimae hujus sententiae requiescebat , non sibi relictum quidquam aliud a natura sua intelligens , in quo majus officium praestare Conditori suo minusve posset , quam ut tantum eum esse intelligeret , quantus et intelligi non potest , et potest credi : dum intelligentiam et fides sibi necessariae religionis assumit , et infinitas aeternae potestatis excedit . 9 . In immortalitatis spem assurgit Hilarius . Hanc ratio ipsa ei suadet . ---Suberat autem omnibus his naturalis adhuc sensus , ut pietatis professionem spes aliqua incorruptae beatitudinis aleret , quam sancta de Deo opinio et boni mores quodam victricis militiae stipendio mererentur . Neque enim fructus aliquis esset , bene de Deo opinari : cum omnem sensum mors perimeret , et occasus quidam naturae deficientis aboleret . Porro autem non esse hoc dignum Deo ratio ipsa suadebat , deduxisse eum in hanc participem consilii prudentiaeque vitam hominem sub defectione vivendi et aeternitate moriendi : ut in id tantum non exsistens substitueretur , ne substitutus exsisteret ; cum constitutionis nostrae ea sola esse ratio intelligeretur , ut quod non esset esse coepisset , non ut quod coepisset esse non esset . 10 . Spem ac Dei notitiam auget Joannis Evangelium . ---Fatigabatur autem animus , partim suo , partim corporis metu . Qui cum et constantem sententiam suam pia de Deo professione retineret , et sollicitam de se atque hoc occasuro secum , ut putabat , habitaculo suo curam recepisset , post cognitionem legis ac prophetarum istius modi quoque doctrinae evangelicae atque apostolicae instituta cognoscit : In principio erat Verbum , et Verbum erat apud Deum , et Deus erat Verbum . Hoc erat in principio apud Deum . Omnia per ipsum facta sunt , et sine ipso factum est nihil . Quod factum est in eo , vita est , et vita 8 erat lux hominum , et lux lucet in tenebris , et tenebrae eam non comprehenderunt . Fuit homo missus a Deo ,

8 . Deus intelligentiam excedens fide attingendus . — His itaque piae opinionis atque doctrinae studiis animus imbutus , in secessu quodam ac specula pulcherrima ( ? ? ) hujus sententiae requiescebat , non sibi relictum quidquam aliud a naturae sua intelligens , in quo majus officium praestare Conditori suo ( a ) minusve posset , quam ut tantum eum esse intelligeret , quantus et intelligi non potest , et potest credi : dum intelligentiam et fides sibi necessariae religionis assumit , et infinitas aeternae potestatis excedit . 9 . In immortalitatis spem assurgit Hilarius . Hanc ratio ipsa ei suadet . — Suberat autem omnibus his naturalis adhuc sensus , ut pietatis professionem spes aliqua incorruptae beatitudinis aleret , quam sancta de Deo opinio et boni mores quodam victricis mili tiae stipendio mererentur . Neque enim fructus aliquis esset , bene de Deo opinari : cum omnem sensum mors perimeret , et occasus quidam naturae deficientis aboleret . Porro autem non esse hoc dignum Deo ratio ipsa suadebat , deduxisse eum in hanc participem consilii prudentiaeque vitam hominem sub defectione vivendi et aeternitate moriendi : ut in id tantum ( b ) non exsistens substitueretur , ne substitutus exsisteret ; cum constitutionis nostrae ea sola esse ratio intelligeretur , ut quod non esset esse coepisset , non ut quod coepisset esse non esset . 10 . Spem ac Dei notitiam auget Joannis Evangelium . — Fatigabatur autem animus , partim suo , partim corporis metu . Qui cum et constantem sententiam suam pia de Deo professione retineret , et solli citam de se atque hoc occasuro secum , ut putabat , habitaculo suo curam recepisset , post cognitionem legis ac prophetarum istius modi quoque doctrinae evangelicae atque apostolicae instituta cognoscit : In principio erat Verbum , et Verbum erat apud Deum , et Deus erat Verbum . Hoc erat in principio apud Deum . Omnia per ipsum facta sunt , et sine ipso factum est nihil . Quod ( c ) factum est in eo , vita est , et vita 8 erat lux hominum , et lux lucet in tenebris , et tenebrae eam non comprehenderunt . Fuit homo missus a Deo ,

PL private

Github version

cui nomen erat Joannes . Hic venit in testimonium , ut testimonium perhiberet de lumine . Non erat ille lux , sed ut testimonium perhiberet de lumine . Erat lux vera , quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum . In mundo erat , et mundus per eum factus est , et mundus eum non cognovit . In sua venit , et sui eum non receperunt . Quotquot autem receperunt eum , dedit eis potestatem filios Dei fieri , iis qui credunt in nomine ejus : qui non ex sanguine , neque ex voluntate viri , neque ex voluntate carnis , sed ex Deo nati sunt . Et Verbum caro factum est , et habitavit in nobis : et vidimus gloriam ejus , gloriam tamquam unigeniti a Patre , plenum gratia et veritate ( Joan . I , 1-14 ) . Proficit mens ultra naturalis sensus intelligentiam , et plus de Deo quam opinabatur edocetur . Creatorem

cui nomen erat Joannes . Hic venit in testimonium , ut testimonium perhiberet de lumine . Non erat ille lux , sed ut testimonium perhiberet de lumine . Erat lux vera , quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum . ( d ) In mundo erat , et mundus per eum factus est , et mundus eum non cognovit . In sua venit , et sui eum non receperunt . Quotquot autem receperunt eum , dedit eis potestatem filios Dei fieri , iis qui credunt in nomine ejus : qui non ( e ) ex sanguine , neque ex voluntate viri , neque ex voluntate carnis , sed ex Deo nati sunt . Et Verbum caro facium est , et habitavit in nobis : et vidimus gloriam ejus , gloriam tamquam unigeniti a Patre , plenum gratia et veritate ( Joan . i , 1-14 ) . Proficit mens ultra naturalis sensus intelligentiam , et plus de Deo quam opinabatur edocetur . Creatorem

PL private

Github version

enim suum Deum ex Deo discit : Verbum Deum , et apud Deum in principio esse audit . Mundi lumen in mundo manens , et a mundo non recognitum intelligit . Venientem quoque in sua , a suis non receptum : recipientes autem sub fidei suae merito in Dei filios profecisse cognoscit ; non ex complexu carnis , neque ex conceptu sanguinis , neque ex corporum voluntate , sed ex Deo natos . Deinde ( supple , cognoscit ) Verbum carnem factum , et habitasse in nobis , et gloriam conspectam ejus , quae tamquam unici a patre , sit perfecta cum gratia et veritate . 11 . Filius Dei Deus . Filios Dei fieri potestas est , non necessitas . Filius Dei factus homo , ut homo fieret filius Dei . Christus verus Deus et verus homo . ---Hic jam mens trepida et anxia plus spei invenit , quam

enim suum Deum ex Deo discit : Verbum Deum , et apud Deum in principio esse audit . Mundi lumen in mundo manens , et a mundo non recognitum intelligit . Venientem quoque in sua , a suis non receptum : recipientes autem sub fidei suae merito in Dei filios profecisse cognoscit ; non ex complexu carnis , neque ex conceptu sanguinis , neque ex corporum ( f ) voluntate , sed ex Deo natos . Deinde ( supple , cognoscit ) Verbum carnem factum , et habitasse in nobis , et gloriam conspectam ejus , quae tamquam unici a patre , sit perfecta cum gratia et veritate . 11 . Filius Dei Deus . Filios Dei fieri potestas est , non necessitas . Filius Dei factus homo , ut homo fieret filius Dei . Christus verus Deus et verus homo . — Hic jam mens trepida et anxia plus spei invenit , quam

PL private

Github version

exspectabat . Ac primum ad cognitionem Dei patris imbuitur . Et quod antea de Creatoris sui aeternitate , et infinitate , et specie , naturali sensu opinabatur , hic nunc proprium esse etiam unigenito Deo accipit : non in deos fidem laxans , quia ex Deo Deum audit ; non ad naturae diversitatem in Deum ex Deo decedens , 9 quia plenum gratia et veritate Deum ex Deo discit ; neque praeposterum ex Deo Deum sentiens , quia in principio apud Deum esse Deum comperit . Rarissimam deinde hujus salutaris

exspectabat . Ac primum ad cognitionem Dei patris imbuitur . Et quod antea de Creatoris sui aeternitate , et infinitate , et specie , naturali sensu opinabatur , hic nunc proprium esse etiam unigenito Deo accipit : ( g ) non in deos fidem laxans , quia ex Deo Deum audit ; non ad naturae diversitatem ( h ) in Deum ex Deo decedens , 9 quia plenum gratia et veritate Deum ex Deo discit ; neque praeposterum ex Deo Deum sentiens , quia in principio apud Deum esse Deum comperit . Rarissimam deinde hujus salutaris

PL private

Github version

cognitionis fidem esse , sed maximum praemium noscit : quia et sui non receperunt , et recipientes in filios Dei aucti sunt , non ortu carnis , sed fidei . Esse autem filios Dei , non necessitatem esse , sed potestatem : quia proposito universis Dei munere , non natura gignentium afferatur , sed voluntas praemium consequatur . Ac ne id ipsum , quod unicuique esse Dei filio fit potestas , in aliquo infirmitatem fidei trepidae impediret ; quia per sui difficultatem aegerrime speretur , quod et magis optatur , et minus creditur : Verbum Deus caro factum est , ut per Deum Verbum carnem factum caro proficeret in Deum Verbum . Ac ne Verbum caro factum aut aliquid aliud esset quam Deus Verbum , aut non nostri corporis caro esset , habitavit in nobis : ut dum habitat , non aliud quam Deus maneret ; dum autem habitat in nobis , non aliud quam nostrae carnis Deus caro factus esset ; per dignationem assumptae carnis non inops suorum , quia tamquam unigenitus a Patre plenus gratiae et veritatis , et in suis perfectus sit , et verus in nostris . 12 . Divina non capit nisi fides . ---Hanc itaque divini sacramenti doctrinam mens laeta suscepit , in Deum proficiens per carnem , et in novam nativitatem per fidem vocata , et ad coelestem regenerationem obtinendam potestati suae permissa , curam in se parentis sui Creatorisque cognescens non in nihilum redigendam se per eum existimans , per quem in hoc ipsum quod est , ex nihilo substitisset : et haec omnia ultra intelligentiae humanae metiens sensum , quia ratio communium opinionum consilii coelestis incapax , hoc solum putet in natura rerum esse , quod aut intra se intelligat , aut praestare possit ex sese . Dei autem virtutes secundum magnificentiam aeternae potestatis , non sensu , sed fidei 10 infinitate pendebat : ut Deum in principio apud Deum esse , et Verbum carnem factum habitasse in nobis , non idcirco

cognitionis fidem esse , sed maximum praemium noscit : quia et sui non receperunt , et recipientes in filios Dei aucti sunt , non ortu carnis , sed fidei . Esse autem filios Dei , non necessitatem esse , sed potestatem : quia proposito universis Dei munere , non nalura gignentium afferatur , sed voluntas praemium consequatur . Ac ne id ipsum , quod unicuique ( a ) esse Dei lilio fit potestas , in aliquo infirmitatem fidei trepidae impediret ; quia per sui difficultatem aegerrime speretur , quod et magis optatur , et minus creditur : Verbum Deus caro factum est , ut per Deum Verbum carnem factum caro proficeret in Deum Verbum . Ac ne Verbum caro factum aut aliquid aliud esset quam Deus Verbum , aut non nostri corporis caro esset , habitavit in nobis : ut dum habitat , non aliud quam Deus maneret ( b ) ; dum autem habitat in nobis , non aliud quam nostrae carnis Deus caro factus esset ; per dignationem assumptae carnis non inops suorum , quia tamquam unigenitus a Patre plenus gratiae et veritatis , et in suis perfectus sit , et verus in nostris . 12 . Divina non capit nisi fides . — Hanc itaque divini sacramenti doctrinam mens laeta suscepit , in Deum proficiens per carnem , et in novam nativitatem per fidem vocata , et ad coelestem regenerationem oblinendam potestati suae permissa , curam in se parentis sui Creatorisque cognoscens non in nihilum redigendam se per eum existimans , per quem in hoc ipsum quod est , ex nihilo substitisset : et haec omnia ultra intelligentiae humanae metiens sensum , quia ratio communium opinionum consilii coelestis inca pax , hoc solum putet in natura rerum esse , quod aut intra se intelligat , aut praestare possit ex sese . Dei autem virtutes secundum magnificentiam aeternae potestatis , non sensu , sed fidei 10 infinitate pendebat : ut Deum in principio apud Deum esse , et Verbum carnem factum habitasse in nobis , non id

PL private

Github version

non crederet , quia non intelligeret ; sed idcirco se meminisset intelligere posse , si crederet . 15 . Christi gesta non succumbunt naturalibus mentium sensibus . ---Ac ne in aliquo saecularis prudentiae tardaretur errore , ad piae confessionis hujus absolutissimam fidem ita insuper per Apostolum divinis dictis edocetur : Videte ne quis vos spoliet per philosophiam et inanem deceptionem , secundum traditionem hominum , secundum elementa mundi , et non secundum Christum : quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter , et estis in illo repleti , qui est caput omnis principatus et potestatis : in quo et circumcisi estis , circumcisione non manu facta in exspoliatione corporis carnis , sed circumcisione Christi , consepulti ei in baptismate , in quo et resurrexistis per fidem operationis Dei , qui excitavit eum a mortuis . Et vos , cum essetis mortui in delictis et praeputiatione carnis vestrae , vivificavit cum illo , donatis vobis omnibus delictis , delens quod adversum nos erat chirographum in sententiis , quod erat contrarium nobis : et ipsum tulit e medio , affigens illud cruci : exutus carnem , et potestates ostentui fecit , triumphatis iis cum fiducia in semetipso ( Coloss . II , 8 et seqq . ) . Respuit captiosas et inutiles philosophiae quaestiones fides constans , neque humanarum ineptiarum fallaciis succumbens , spolium se praebet veritas falsitati ; non secundum sensum communis intelligentiae Deum retinens , neque de Christo secundum mundi elementa decernens , in quo divinitatis plenitudo corporaliter inhabitet : ut dum infinitas aeternae in eo est potestatis , omnem terrenae mentis amplexum potestas aeternae infinitatis excedat : qui nos ad divinitatis suae naturam trahens , non etiamnum corporali praeceptorum observatione distrinxerit , neque per legis umbram ad solemnia desecandae carnis ( id est , circumcisionis ) imbuerit ; sed ut omnem naturalem corporis

circo non crederet , quia non intelligeret ; sed idcirco se meminisset intelligere posse , ( c ) si crederet . 13 . Christi gesta non succumbunt naturalibus mentium sensibus . — Ac ne in aliquo saecularis prudentiae tardaretur errore , ad piae confessionis hujus absolulissimam fidem ita insuper per Apostolum divinis dictis edocetur : Videte ne quis vos spoliet per philosophiam et inanem deceptionem , secundum traditionem hominum , secundum elementa mundi , et non secundum Christum : quia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter , et estis in illo repleti , qui est caput omnis principatus et potestatis : in quo et circumcisi estis , circumcisione non manu facta in exspoliatione corporis carnis , sed circumcisione Christi , consepulti ei in baptismate , in quo et resurrexistis per fidem opera tionis Dei , qui excitavit eum a mortuis . Et vos , cum essetis ( d ) mortui in delictis et praeputiatione carnis vestrae , vivificavit cum illo , ( c ) donatis vobis omnibus delictis , delens quod adversum nos erat ( f ) chirographum in sententiis , quod erat contrarium nobis : et ipsum tulit e medio , affigens illud cruci : exutus carnem , et potestates ostentui fecit , triumphatis iis cum fiducia in semetipso ( Coloss . ii , et seqq . ) . Respuit captiosas et inutiles philosophiae quaestiones fides constans , neque humanarum ineptiarum fallaciis succumbens , spolium se praebet veritas falsitati ; non secundum sensum communis intelligentiae Deum retinens , neque de Christo secundum mundi elementa decernens , in quo divinitatis plenitudo corporaliter inhabitet : ut dum infinitas aeternae in eo est potes tatis , omnem terrenae mentis amplexum potestas aeternae infinitatis excedat : qui nos ad divinitatis suae naturam trahens , non etiamnum corporali praeceptorum observatione distrinxerit , neque per legis umbram ad solemnia desecandae carnis ( id est , circumcisionis ) imbuerit ; sed ut omnem naturalem corporis

PL private

Github version

necessitatem circumcisus a vitiis spiritus criminum emundatione purgaret : cujus morti consepeliremur in baptismo , ut 11 in aeternitatis vitam rediremus ; dum regeneratio ad vitam mors esset ex vita , et morientes vitiis immortalitati renasceremur ; ipso pro nobis ex immortalitate moriente , ut ad immortalitatem una cum eo excitaremur ex morte . Carnem enim peccati recepit , ut assumptione nostrae carnis delicta donaret , dum ejus fit particeps assumptione , non crimine ; delens per mortem sententiam mortis , ut nova in se generis nostri creatione constitutionem decreti anterioris aboleret ; cruci se figi permittens , ut maledicto crucis oblitterata terrenae damnationis maledicta figeret omnia : ad ultimum in homine passus , ut potestates dehonestaret ; dum Deus secundum Scripturas moriturus , et in his vincentis in se fiducia triumpharet ; dum immortalis ipse , neque morte vincendus , pro morientium aeternitate moreretur . Haec itaque ultra naturae humanae intelligentiam a Deo gesta non succumbunt rursum naturalibus mentium sensibus ; quia infinitae aeternitatis operatio infinitam metiendi exigat opinionem : ut cum Deus homo , cum immortalis mortuus , cum aeternus sepultus est , non sit intelligentiae ratio , sed potestatis exceptio ; ita rursum e contrario non sensus , sed virtutis modus sit , ut Deus ex homine , ut immortalis ex mortuo , ut aeternus sit ex sepulto . Coexcitamur ergo a Deo in Christo per mortem ejus . Sed dum in Christo plenitudo est divinitatis , habemus et significationem Dei patris nos coexcitantis in mortuo , et Christum Jesum non aliud quam Deum in divinitatis plenitudine confitendum . 14 . Christi fides et mortis metum et vitae tollit taedium .

necessitatem circumcisus a vitiis spiritus criminum emundatione purgaret : cujus morti consepeliremur in baptismo , ut 11 in aeternitatis vitam rediremus ; dum regeneratio ad vitam mors esset ex vita , et morientes vitiis immortalitati renasceremur ; ipso pro nobis ex immortalitate moriente , ut ad immortalitatem una cum eo excitaremur ex morte . Carnem enim ( a ) peccati recepit , ut assumptione nostrae carnis delicia donaret , dum ejus fit particeps assumptione , non crimine ; delens per mortem sententiam mortis , ut nova in se generis nostri creatione constitutionem decreti anterioris aboleret ; cruci se figi permittens , ut maledicto crucis oblitterata ( b ) terrenae damnationis maledicta figeret omnia : ad ultimum in homine passus , ut potestates dehonestaret ; dum Deus secundum Scripturas moriturus , et ( c ) in his vincentis in se fiducia triumpharet ; dum immortalis ipse , neque morte vincendus , pro morientium aeternitate moreretur . Haec itaque ultra naturae humanae intelligentiam a Deo gesta non succumbunt rursum naturalibus mentium sensibus ; quia infinitae : aeternitatis operatio infinitam metiendi exigat opinionem : ut cum Deus homo , cum immortalis mortuus , cum aeternus sepultus est , non sil intelligentiae ratio , sed potestatis exceptio ; ita rursum e contrario non sensus , sed virtutis modus sit , ut Deus ex bomine , ut immortalis ex mortuo , ut aeternus sit ex sepulto . Coexcitamur ergo a Deo in Christo per mortem ejus . Sed dum in Christo plenitudo est divinitatis , habemus et significationem Dei patris nos coexcitantis in mortuo , et Christum Jesum non aliud quam Deum in divinitatis plenitudine confitendum . 14 . Christi fides et mortis metum et vitae tollit tae

PL private

Github version

---In hoc ergo conscio securitatis suae otio mens spebus suis laeta requieverat : intercessionem mortis hujus usque eo non metuens , 12 ut etiam reputaret in vitam aeternitatis . Vitam autem hujus corporis sui non modo non molestam sibi aut aegram arbitrabatur , ut eam quod pueritiae litteras , quod aegris medicinam , quod naufragis natatum , quod adolescentibus disciplinam , quod militiam esse crederet imperaturis : rerum scilicet praesentium tolerantiam , ad praemium beatae immortalitatis proficientem . Quin etiam id , quod sibi credebat , tamen per ministerium impositi sacerdotii etiam caeteris praedicabat , munus suum ad officium publicae salutis extendens . 15 . Haereticorum ingenium . ---Sed inter haec emerserunt desperata in sese , et saeva in omnes impiae temeritatis ingenia ( supple , hominum ) , potentem Dei naturam naturae suae infirmitate moderantium : neque ut ipsi usque ad infinitatem opinandi de infinitis rebus emergerent , sed intra finem sensus sui indefinita concluderent ; essentque sibi arbitri religionis , cum religionis opus obedientiae esset officium ; sui immemores , divinorum negligentes , praeceptorum emendatores . 16 . Haereses duae praecipuae de Christo . Sabellii et Arii . ---Nam ut de caeteris haereticorum stultissimis studiis sileam , de quibus tamen , sic ubi occasionem sermonis ratio praebebit , non tacebimus ; quidam ita evangelicae fidei corrumpunt sacramentum , ut sub unius Dei pia tantum professione nativitatem unigeniti Dei abnegent ; ut protensio sit potius in hominem , quam descensio : neque ut qui filius hominis secundum tempora assumptae carnis fuit , idem antea

dium . — In hoc ergo ( d ) conscio securitatis suae otio mens spebus suis laeta requieverat : intercessionem mortis hujus usque eo non metuens , 12 ut etiam reputaret ( e ) in vitam aeternitatis . Vitam autem hujus corporis sui non modo non molestam sibi aut aegram arbitrabatur , ut eam quod pueritiae litteras , quod aegris medicinam , quod naufragis natatum , quod adolescentibus disciplinam , ( f ) quod militiam esse crederet imperaturis : rerum scilicet praesentium tolerantiam , ad praemium beatae immortalitatis proficientem . Quin etiam id , quod sibi credebat , tamen per ministerium impositi sacerdotii etiam caeteris praedicabat , munus suum ad officium publicae salutis extendens . 15 . Haereticorum ingenium . — Sed inter Haec emer serunt desperata in sese , et saeva in omnes impiae temeritatis ingenia ( supple , hominum ) , potentem Dei naturam naturae suae infirmitate moderantium : neque ut ipsi usque ad infinitatem opinandi de infinitis rebus emergerent , sed intra finem sensus sui indefinita concluderent ; essentque sibi arbitri religionis , cum religionis opus ( g ) obedientiae esset officium ; sui immemores , divinorum negligentes , praeceptorum emendatores . 16 . Haereses duae praecipua de Christo . Sabellii et Arii . — Nam ut de caeteris haereticorum stultissimis studiis sileam , de quibus tamen , sic ubi occasionem sermonis ratio praebebit , non tacebimus ; quidam ( h ) ita evangelicae fidei corrumpunt sacramentum , ut sub unius Dei pia tantum professione nativitatem uni geniti Dei abnegent ; ut protensio sit potius in hominem , quam descensio : neque ut qui filius hominis secundum tempora assumptae carnis fuit , idem antea

PL private

Github version

semper fuerit atque sit filius Dei : ne in eo nativitas Dei sit , sed ex eodem idem sit ; ut unius Dei , ut putant , inviolabilem fidem series ex solido in carnem deducta conservet , dum usque ad virginem Pater protensus , ipse sibi natus 13 sit in filium . Alii vero ( quia salus nulla sine Christo sit , qui in principio apud Deum erat Deus Verbum ) , nativitatem negantes , creationem solam professi sunt : ne nativitas veritatem Dei admitteret , sed creatio falsitatem doceret , quae dum ementiretur in genere Dei unius fidem , non excluderet in sacramento : sed nativitatem veram nomini ac fidei creationis subjicientes , a veritate unius Dei separabilem eum facerent , ut creatio substitutionis , perfectionem sibi divinitatis non usurparet , quam veritatis nativitas non dedisset . 17 . Fides vera contra utramque toto hoc opere stabilienda . ---Horum igitur furori respondere animus exarsit : recolens hoc vel praecipue sibi salutare esse , non solum in Deum credidisse , sed etiam in Deum patrem ; neque in Christo tantum sperasse , sed in Christo Dei filio ; neque in creatura , sed in Deo creatore ex Deo nato . Maxime ergo properamus ex propheticis atque evangelicis praeconiis vesaniam eorum ignorantiamque confundere , qui sub unius Dei , sola sane utili ac religiosa praedicatione , aut Deum natum Christum negant , aut verum Deum non esse contendunt ; ut creatio potentis creaturae intra unum Deum fidei sacramentum relinquat ; quia nativitas Dei extra unius Dei fidem religionem protrahat confitentum . Sed nos edocti divinitus neque duos deos praedicare neque solum , hanc evangelici ac prophetici praeconii rationem in confessione Dei patris et Dei filii afferemus , ut unum in fide nostra sint uterque , non unus : neque eumdem utrumque , neque inter verum ac falsum aliud confitentes ; quia Deo ex Deo nato , neque eumdem nativitas permittit esse , neque aliud . 18 . Lectori fides necessaria . ---Et vos quidem , quos fidei calor et ignoratae mundo ac sapientibus mundi veritatis studium ad legendum vocavit , meminisse